Δεν είναι η πρώτη φορά που με απασχολεί η “αίρεση”* της φιλοσοφίας και εν προκειμένω τής γλωσσικής φιλοσοφίας…
Στην αρχή πρέπει να πούμε πως πολλοί φιλόσοφοι τονίζουν στους συνομιλητές τους, πως για κάθε λέξη πρέπει να αποδίδουμε την ίδια έννοια, ακριβώς για να μπορούμε να συνεννοούμαστε… Προφανώς και δεν έχουν άδικο, γιατί, ακόμα και όταν λέμε τα ίδια πράγματα όταν δεν τηρούμε τον κανόνα οδηγούμαστε σε παρανοήσεις.
Όσον αφορά όμως την ερώτηση τί είναι φιλοσοφία, νομίζω, πως υπάρχουν διάφορες απαντήσεις που περιορίζονται μόνο στην ετυμολογία τής λέξης, δηλ. φιλία ή αγάπη για τη σοφία... Κάποιοι ίσως θα μπορούσαν να εξομοιώσουν τη λ. “σοφία” με την αλήθεια. Εδώ όμως θα προκύψει η ερώτηση – απορία, τί είναι αλήθεια; Φαίνεται λοιπόν πως και εδώ έχουμε μια σχετική έννοια που μπορεί να την αποδώσει κανείς στον τρόπο σκέψης, ακόμα και να εκλάβει τις ψευδαισθήσεις ως αλήθειες. Όπως λ.χ οι χριστιανοί λένε πως ο Χριστός είναι η ίδια η αλήθεια και η ζωή βλ. “εγώ ειμί η οδός η αλήθεια και η ζωή”. Εδώ όμως “εμφανίζεται” το δόγμα, δηλ. η απόλυτη γνώμη που δεν γνωρίζει χρόνο, γι’ αυτό και παραμένει πάντα η ίδια… Όμως, η αλήθεια είναι ζωντανή και γι’ αυτό είναι σχετική, αφού εξαρτάται από την ικανότητα τού ανθρώπου να της δίδει ανάλογο περιεχόμενο και να την πλουτίζει με νέα στοιχεία, αναλύσεις και νέα δεδομένα που βοηθούν μέσω της “αίρεσης” στην αποκάλυψη νέας πραγματικότητας , ακόμα και στην απόκρυψή της μέσω της θεατρικής προσποίησης. Είναι λοιπόν αναγκαίο να γνωρίζουμε πως η ύπαρξη αναφέρεται στο “Είναι” και το πνεύμα στη “νόηση”, που όμως και αυτή είναι παράγωγο της ύλης· και μέσω αυτής οδηγούμαστε στο είναι των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο αποτελεί οργανικό στοιχείο τής ανθρώπινης δραστηριότητας που δεν το αποκτά κανείς μόνο με τη μάθηση, αλλά με την πρακτική** και τη γνώση, όπως υπονοούν και τα λόγια τού Δημόκριτου που μας λέει, πως ό,τι υπάρχει στο σύμπαν είναι προϊόν της τύχης και της ανάγκης.
Ίσως, η απόδοση τού νοήματος στη γλώσσα (όπως προαναφέρθηκε), είναι ανάγκη να αναζητηθεί στο γιατί συμβαίνει αυτό το οποίο οδηγεί σε παρανοήσεις…
Θεωρούμε λοιπόν πως η χρησιμοποίηση τής γλώσσας είναι ένα “παιχνίδι” στο οποίο η συμπεριφορά τών συμμετεχόντων καθορίζεται από τους κανόνες τού παιχνιδιού που η τήρησή τους είναι απαραίτητη προκειμένου να μπορέσει κανείς να συμμετάσχει σε αυτό.
Επειδή συμβαίνει αυτό, καταλαβαίνει κανείς πως η γλώσσα τουλάχιστον ως προς την χρήση της, δεν είναι συμπαγής ούτε μονοσήμαντη και μονοδιάστατη. Ας αναφέρω μόνο για παράδειγμα την εκκλησιαστική γλώσσα, η οποία έχει τους δικούς της κανόνες που προσδιορίζουν το νόημα των λέξεων, σε σχέση με αυτό που έχουν στην καθημερινή μας επικοινωνία, έστω και αν πρόκειται για την ίδια λέξη… Για παράδειγμα η λέξη πατήρ – πατέρας στην εκκλησιαστική “γλώσσα” εννοούμε τον Θεό Πατέρα ο οποίος είναι “απερινόητος”, “πανταχού παρών...” , ακόμα και τον κληρικό – παπά (που τον λέμε και δάσκαλο που μπορεί και να μην είναι) σε αντίθεση με το πατέρα – μπαμπά ο οποίος μπορεί να είναι όμορφος, άσχημος, ψηλός, κοντός κλπ. Αρχιστράτηγος στην εκκλ. ορολογία ερμην. ως ο αρχηγός των ουρανίων δυνάμεων. Όρος, λέγεται η δογματική απόφαση μιάς οικουμ. Συνόδου που έχει καθολική ισχύ και αποδοχή από τους πιστούς. Περίδρομος*** στην εκκλ. ορολογία λέγεται ο ναός που περιβάλλεται με δρόμο… Ακόμα και η λέξη “αγαθός” & πανάγαθος έχει διπλή ερμηνεία· πχ. στην εκκλ. ορολογία σημαίνει αυτόν που έχει καλοσύνη & αθωότητα, αντίθετα με τον “αγαθό” που σημαίνει εύπιστος & αφελής. Η λ. “Αναφορά” είναι τμήμα της θείας λειτουργίας και δεν έχει σχέση με την αναφορά ως κατονομασία, παραπομπή ή συσχέτιση όπως ερμηνεύεται από τους κοινούς θνητούς! Εκτός από την εκκλησιαστική γλώσσα, έχουμε την επιστημονική, τη φιλοσοφική… Ωστόσο, είναι αναγκαίο να επισημανθεί πως το “γλωσσικό παιχνίδι” της εκκλησίας για παράδειγμα, παίζεται μέσα στους κόλπους τής χριστιανικής πίστης, και επομένως σε ιδιαίτερο περιβάλλον, όπου οι συμμετέχοντες σε αυτό είναι υποχρεωμένοι να σκέφτονται αλλά και να συμμετέχουν με ιδιαίτερο τρόπο συμπεριφοράς & γλωσσικού παιχνιδιού, (έστω και αν δεν κατανοούν πολλές λέξεις) το οποίο ισχύει - όπως προαναφέραμε – σε πολλούς τομείς. Ακόμα και στο ποδόσφαιρο, που σύμφωνα με τη θεωρία τού νοήματος έχει ή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη σύγχυση η οποία μπορεί να είναι συνειδητή ή και ασυνείδητη, εάν δεν αντιληφθούμε ή αν θέλετε δεν ερμηνεύσουμε αντίστοιχα τις λέξεις, με βάση δηλ. τους κανόνες του γλωσσικού παιχνιδιού λ.χ η λ. γκολ έχει διαφορετική σημασία στο ποδόσφαιρο και άλλη στην κοινωνική ζωή· πχ. λέμε ότι κάποιος έγινε γκολ από το μεθύσι(!) κ.α. Το “γλωσσικό παιχνίδι” εξαρτάται από τη δυνατότητα του ατόμου να εκμεταλλεύεται τη δύναμη τού λόγου, να χρησιμοποιεί λέξεις ακόμα και να δημιουργεί λέξεις που περιγράφουν έννοιες και να προσπαθεί να χαρακτηρίσει καταστάσεις...που εν τέλει νοηματοδοτούν αλλά και ρυθμίζουν τη ζωή του, ή ακόμα είναι κατανοητές από μία ομάδα ατόμων... Φαίνεται λοιπόν πως οι ιδέες όχι μόνο καθορίζουν τις επιλογές μας, αλλά και παράγουν τα γεγονότα που νοηματοδοτούνται με βάση τους κανόνες τού γλωσσικού παιχνιδιού. Και αυτό συμβαίνει λόγω ασυμβατότητας στον κόσμο των ιδεών των ανθρώπων. Διαφορετική είναι η σημασία της λ. “καλός” ανάλογα με την περίπτωση που την χρησιμοποιούμε· πχ διαφορετικό νόημα δίδουμε στη φρ. “αυτός είναι καλός άνθρωπος” και άλλο όταν λέμε “αυτός είναι καλός στρατιώτης” ή “καλός ποδοσφαιριστής”. Εδώ φαίνεται πως η ερμηνεία τής κάθε λέξης εξαρτάται από την περίπτωση και το χρόνο που τη χρησιμοποιεί κανείς. Ωστόσο, αυτό που έχει σημασία για ‘μας, είναι οι νέες ιδέες και φιλοσοφίες να έχουν έχουν ως βάση τις παλαιές, όμως να στηρίζονται σε δικές μας νοηματοδοτήσεις από το δικό μας κόσμο των γεγονότων που θα λαμβάνουν υπόψη τις δικές μας ανάγκες που δεν θα κυριαρχούνται από συνομοσιολογίες ακόμα και γλωσσικούς μύθους!

* “Αιρέσεις” στην αρχαιότητα ονομάζονταν οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές οι οποίες αν και είχαν ως αντικείμενο τη φιλοσοφία στην οποία και απέδιδαν ιδιαίτερη αξία, εν τούτοις μετέδιδαν την αλήθεια τους με ξεχωριστό & διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας.

Εκτός από τον “αιρετικό” Σωκράτη, τον Επίκουρο κ.α, μη ξεχνάμε πως σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν και ο Γαλιλαίος ο οποίος καταδικάστηκε ως αιρετικός τον 17ο αι. επειδή πίστευε πως η γη γυρίζει… Η καταδίκη αυτή κράτησε μέχρι το 1992!!!, όταν ο πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β’ ζήτησε συγγνώμη από τον Γαλιλαίο και η Καθολική Εκκλησία αποδέχτηκε ότι η γη γυρίζει… “Αίρεση” ως θρησκευτικός όρος σημαίνει παρέκκλιση από τις καθιερωμένες απόψεις…
**Κυρίως με την πρακτική· μιά και δεν μπορούμε να αποδώσουμε οποιαδήποτε “πρόθεση” στη φύση, εφόσον δεχόμαστε το βασικό αίτημα τής επιστημονικής μεθόδου, ότι δηλ. η φύση είναι αντικειμενική και όχι βουλητική. Συνεπώς η οποιαδήποτε μεταβολή στη φύση περιλαμβάνει και τα δύο στοιχεία, αφού και τα δύο μπορούμε να τα ανάγουμε στο πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας.
*** Η λαϊκή έκφραση”έφαγε τον περίδρομο” σημαίνει πως καταβρόχθισε μεγάλη ποσότητα φαγητού, έφαγε πολύ, ακόμα και καταχράστηκε πολλά χρήματα.

QOSHE - Το γλωσσικό παιχνίδι των εννοιών πέραν των δεδομένων της εγκυκλίου παιδείας και όχι μόνο - Κ. Α. Ναυπλιώτη
menu_open
Columnists Actual . Favourites . Archive
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close
Aa Aa Aa
- A +

Το γλωσσικό παιχνίδι των εννοιών πέραν των δεδομένων της εγκυκλίου παιδείας και όχι μόνο

5 0
13.11.2023

Δεν είναι η πρώτη φορά που με απασχολεί η “αίρεση”* της φιλοσοφίας και εν προκειμένω τής γλωσσικής φιλοσοφίας…
Στην αρχή πρέπει να πούμε πως πολλοί φιλόσοφοι τονίζουν στους συνομιλητές τους, πως για κάθε λέξη πρέπει να αποδίδουμε την ίδια έννοια, ακριβώς για να μπορούμε να συνεννοούμαστε… Προφανώς και δεν έχουν άδικο, γιατί, ακόμα και όταν λέμε τα ίδια πράγματα όταν δεν τηρούμε τον κανόνα οδηγούμαστε σε παρανοήσεις.
Όσον αφορά όμως την ερώτηση τί είναι φιλοσοφία, νομίζω, πως υπάρχουν διάφορες απαντήσεις που περιορίζονται μόνο στην ετυμολογία τής λέξης, δηλ. φιλία ή αγάπη για τη σοφία... Κάποιοι ίσως θα μπορούσαν να εξομοιώσουν τη λ. “σοφία” με την αλήθεια. Εδώ όμως θα προκύψει η ερώτηση – απορία, τί είναι αλήθεια; Φαίνεται λοιπόν πως και εδώ έχουμε μια σχετική έννοια που μπορεί να την αποδώσει κανείς στον τρόπο σκέψης, ακόμα και να εκλάβει τις ψευδαισθήσεις ως αλήθειες. Όπως λ.χ οι χριστιανοί λένε πως ο Χριστός είναι η ίδια η αλήθεια και η ζωή βλ. “εγώ ειμί η οδός η αλήθεια και η ζωή”. Εδώ όμως “εμφανίζεται” το δόγμα, δηλ. η απόλυτη γνώμη που δεν γνωρίζει χρόνο, γι’ αυτό και παραμένει πάντα η ίδια… Όμως, η αλήθεια είναι ζωντανή και γι’ αυτό είναι σχετική, αφού εξαρτάται από την ικανότητα τού ανθρώπου να της δίδει ανάλογο περιεχόμενο και να την πλουτίζει με νέα στοιχεία, αναλύσεις και νέα δεδομένα που βοηθούν μέσω της “αίρεσης” στην αποκάλυψη νέας πραγματικότητας , ακόμα και στην απόκρυψή της μέσω της θεατρικής προσποίησης. Είναι λοιπόν αναγκαίο να γνωρίζουμε πως η ύπαρξη αναφέρεται στο “Είναι” και το πνεύμα στη “νόηση”, που όμως και αυτή είναι παράγωγο της ύλης· και μέσω αυτής οδηγούμαστε στο είναι των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο αποτελεί οργανικό στοιχείο τής ανθρώπινης δραστηριότητας που δεν το αποκτά κανείς μόνο........

© ΑΛΗΘΕΙΑ


Get it on Google Play