George Orwell’la ben ‘1984’ yılında tanışmıştım. Yazarın 1948’de yazdığı en ünlü romanı o zaman gündeme gelmiş, ben de kitaplara meraklı bir çocuk olarak edinip okumuştum. Sonra birkaç kere daha okuduğum bu müthiş romanın kurduğu atmosferden, kahramanı Winston Smith’in zaaflarından ve tabii ki basit ama etkileyici metaforik dünyasından çok etkilenmiştim.

Yıllarca en sevdiğim romanlar arasında yerini alan ‘1984’, 2000’li yıllarda tüm dünyada ve ülkemizde despotik yönetimler etkisini gösterdiğinde tekrar popüler olacak ve çok satan listelerinin üst sıralarından inmeyecekti. 2021’de Orwell’ın 70 yıllık telif hakkı dolunca bütün yayınevleri bastı kitaplarını. Şimdi sayısız edisyonu var ve sanıyorum hala en çok okunan kitaplardan biridir.

Tabii Orwell’ın birçok başka kitabı var ama hiçbiri totalitarizm eleştirisi olan distopik ve fantastik kitapları ‘1984’ ve ‘Hayvan Çiftliği’ kadar ünlü değil. Nazi Almanya’sının ve daha çok Stalin SSCB’sinin eleştirisi olan bu romanlarını tutucu solcular pek sevmez. Tam da bu özelliği dolayısıyla Batı’da özellikle Soğuk Savaş döneminde çok önemsenip desteklendiğini biliyoruz.

Türkçede yeni yayımlanan yazarın biyografisi ‘Orwell’ın Burnu’nda, kitabın yazarı John Sutherland de ‘1984’ü okullarda mutlaka okutulan neredeyse zorunlu bir temel eser olarak hatırlıyor. Ama romanla ilk tanışması başka, televizyonun ilk yıllarında BBC’de yayımlanan bir dramayla olmuş.

1950 yılında, 47 yaşında ölen George Orwell (gerçek adıyla Eric Blair), ‘biyografisinin yazılmamasını’ vasiyet etmiş. Son eşi bu vasiyete uygun biçimde biyografi çalışmalarını geciktirmek için elinden geleni yapmış. Ama bugün İngilizce’de yazılmış pek çok kitap var. Belki bu gecikmeden dolayı Türkçe’ye çevrilmiş olan az. Benim bulabildiğim kadarıyla sadece 1985’te Afa Yayınları’nın bastığı Raymond Williams’ın Orwell biyografisi var. Şimdi bunlara bir yenisi eklendi: Siyah Kitap’ın yayımladığı John Sutherland imzalı ‘Orwell’ın Burnu-George Orwell’ın Patalojik Biyografisi’.

Kitap adından da anlaşılacağı gibi eğlenceli bir üslupla yazılmış ve hareket noktası George Orwell’ın kokulara olan hassasiyeti. Yazarı Sutherland, İngiliz bir edebiyat araştırmacısı, çok sayıda kitabı, sayısız makalesi olan bir akademisyen. Bu kitabı yazmaya ise kendisi 2012’de koku alma duygusunu yitirince karar vermiş. Orwell romanlarını tekrar okurken yazarın bu konuda ne kadar çok iz bıraktığını görmüş. Dünya edebiyatında kokuların ve tatların anlatıcısı olarak Marcel Proust bilinir. Sutherland’in kitabını okurken, Orwell’ın de ondan aşağı kalır yanı olmadığına........

© Artı Gerçek