3 Şubat 1928 günü Atatürk’ün talimatıyla İstanbul’da hutbeler Türkçe okunmaya başladı. Bu bilgiyi Aydınlık’ın “Önemli Günler Takvimi”nden öğrendim.

Nedir Hutbe?

Hutbe, Cuma namazında yer alan dinsel söylev için kullanılan bir sözcük. Cuma namazında hutbe okumak farz kabul ediliyor. Başka bir deyişle hutbe okunmadan Cuma namazı olmaz.

Hutbede asıl kısım dinsel ya da siyasal, toplumsal öğütlerin yer aldığı kısım.

Hutbenin Arapça okunması gerektiği şeklindeki görüş, İslam ulemasının ezici çoğunluğunun savunduğu bir görüştür.

Dinde Türkçeleşme düşüncesinin en ateşli savunucularından olan Ali Suavi, hutbenin mutlaka Türkçe okunması gerektiğini belirtmiştir.

Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi Türkçüler de hutbenin Türkçe okunmasının bir zorunluluk olduğuna inanıyorlar ve bunu her ortamda ifade ediyorlardı.

Muallim Naci ise, Medrese Hatıraları’nda hutbelerin sonunda okunan Bal Arısı Bölümü 90. Sözünü / Nahl Suresi’nin 90. Ayeti’ni aktarıp açıklayarak: “Şu makaleyi yazmakla her Cuma günü hutbe dinleyip hatibin en sonra ne dediğini olsun anlamak arzusunda bulunan ihvan-ı dine küçük bir hizmet arz etmiş olmaktan” bahsetmişti.

Hutbeler konusunda dikkat çeken önemli bir girişim ise Omsklu Niyazi Mehmet Süleymanov’dan gelmiştir. Kendi okuduğu hutbelerden oluşan “Türkî Hutbeler” adlı kitabını Orenburg’daki Vakit Matbaası’nda 1910’da iki cilt hâlinde bastırmıştı. Rusya Müslümanları arasında bu hutbeler büyük yankı uyandırmış ve Osmanlı basınına da konu olmuştu.

Dr. Mefail Hızlı’nın aktardığına göre Osmanlı devletinde 1911 yılında Bursa’da ilk kez bir Cuma hutbesi Türkçe okunmuştu. Hüdâvendigâr Camii’nde hatip, hutbeyi önce Arapça olarak aktarmış, daha sonra öğüt-nasihat kısımlarını Türkçe olarak cemaate anlatmıştı.

Türkiye’de ilk Türkçe Hutbe denemesi 1911 yılında Bursa’da Hüdâvendigâr Camii’nde gerçekleşmiş, hatip önce hutbeyi Arapça olarak aktarmış, daha sonra öğüt-nasihat kısımlarını Türkçe olarak cemaate anlatmıştı.

Mustafa Kemal Atatürk, TBMM’de 1 Mart 1922’deki açılış oturumunda yaptığı konuşmada hutbe konusunu gündeme getirmiştir. Konuşmasında camileri, minberleri halkın ruhanî, ahlâkî gıdalarının kaynağı olarak nitelemiş ve hutbelerin halkı........

© Aydınlık