Sedat Küçükay’a, hürmetle…

Hakikatle hilenin sarmaş dolaş flörtü için biçilmiş kaftan, taklitler ve maskelerle dolu sahne: görülmenin ve görmenin o arkaik sahası… Bu büyülü ve bir o kadar da sıradan sahada her şeye yer vardır, yalana bile... Tarih ve tiyatro, siyaset ve tiyatro, eylem ve tiyatro: Bu türden erotik ikiliklerin cenderesinde insan ya yabanıl bir komedyendir ya da acınası bir vaiz, arası yok gibidir. Bu şatafatlı ikiliklerin geriliminden doğan gerçeklik talepleri hakikatin teminatı değildir, aksine gerçeklik olsa olsa bir ideolojidir, fazladan bir yük, başı sonu belli bir anlatı istenci, bir hikâye ticareti, ezcümle bir bütünlük ya da tamlık histerisidir… Gırtlağına kadar ideolojiye batmış bir gerçeklik talebi yalanı değil, çoğun absürdü, mantıksızlığı, düzensizliği kapı dışarı eder; bizatihi kendi saçmalığını, temelsizliğini, kontrolsüzlüğünü peçelemek için: güya tıkır tıkır işleyen bir dünyanın (bir metnin de) düşmez kalkmaz bir matematiği vardır; ama sahiden var mıdır? Şeytani bir mizahla iki kere ikinin dört etmesi büyük bir küstahlıktır, yaşam karekök almak değildir diyordu Dostoyevski: gerçekliğin buyurgan küstahlığına hakikatlerin düzen bozan, eksik gedik, zarif ama kudretli çabalarıyla karşı çıkılabilir mi?

***

Pekâlâ çıkılır... Uluç Esen’in yönettiği Moda Sahnesi’nin kıyak işlerinden Gösteri adlı oyun, bu oyunu sırtlayan on dört atölye talebesi amatör oyuncu ve bu oyuncuların tiyatroda (sadece tiyatro mu, politikada, ahlakta, dilde) gerçeklik addedilen düzenekle kurduğu belalı ilişki: Diyalog nedir? Sahne ve dekor nelerden oluşur? Seyirci kimdir? Anlatı neyi amaçlar? Başlangıç ve son nedir? Sokakta olanlar tiyatroya, tiyatroda olanlar sokağa sıçrarsa ne olur? Gösteri bu çetrefil sorunlarla gözü kara bir neşeyle haşır neşir: sahne tecrübesi olmayan oyuncularla hepi topu iki üç ay süren bir atölye çalışması, merkezinde Lorca’nın bitmemiş bir metni, bu kök-metnin etrafına Sofokles’ten, Çehov’dan ve Shakespeare’den ilave halkalar, ama daha da önemlisi oyuncuların bizzat kendi hikâyelerinden, kendi tecrübelerinden, cümlelerinden süzülüp gelen hakikat parçaları… Bu parçaları lehimleme, ara bölgelere dolgular yapma işi ise görünmez bir yazar olarak belli ki Uluç hocanın mesaisi ve nihayet kolektif üretimin leziz bir tezahürü olarak Gösteri: bir güzel yamalı bohça imgesinin sahnede cisim bulması…

***

Kolajdan, kesyap tekniğinden farklı olarak yamacılık kolay iş değildir, herhangi bir deliği yahut söküğü uygun bir parça ile onarma eski usul bir zanaattır, bu zanaatta ahenk ya da simetri elbette talidir: önemli olan bohçanın işlevini yerine getirmesi, taşıdığı malzemeyi saçıp dökmemesidir. Bir zanaatkâr olarak Uluç hocanın Gösteri’nin dikiş yerlerindeki lekelere, iğne yaralarına aldırmadığı da aşikâr. Bir hakikat parçasının bir başka hakikat parçasıyla, bir eylemin diğeriyle, bir öznenin bir başkasıyla karşılaşması için değil, buluşması için, bu buluşmanın estetiği ve siyaseti için iğne yaraları; muzip ve bulaşıcı bir hazla… Gelgeç anların yahut tesadüflerin insafına kalmış karşılaşmaların değil, gerisinde istencin, inisiyatifin, kararın yankılandığı bir buluşma, daha doğrusu buluşmalar oyunu Gösteri: varoluşları defolu, sökükten yana yamaya muhtaç yaşamların buluşması gerekiyordur; üstelik nerede, saat kaçta gibi sorulara takılmadan, derhal ve neresiyse hemen orada… Bir onarım, bir tamirat için bile olsa buluşma, Cemal Süreya’nın şu ürpertici dizelerindeki negatif ihtimalin basıncına rağmen:

“Beklemek gövde kazanması zamanın;

Çok erken gelmişim seni bulamıyorum,

Bir şeyin provası yapılıyor sanki.

Keşke yalnız bunun için sevseydim seni.”

Bir kumardır yerine göre, ya erken ya da geç; bulamamak, buluşamamak da mümkün, bekleyişler, kaçırmalar hep ihtimal dahilinde. Uluç hocanın attığı zar “bir şeyin provası” bir bakıma: Bu provada farklılıkların kişiliksizleşerek “yan yana dizilmesi” türünden bir buluşma arzusu iptal edilir; bir başka şey öne sürülür: her farklılığın kendi kaos çizgisini yanına........

© Birikim