Hayli zamandır, çok popüler bir jeolog ve bir tarihçinin muhtelif konulardaki konuşmaları ve ikilinin zaman zaman birlikte sergilediği temaşa bağlamında gündeme gelen ‘elitizm’, son günlerde, bir dizi sahnesinde ev sahibi kadının evine misafir gelen yoksul semt kız çocuğuna söyledikleri nedeniyle gündem oldu.

Sosyal medyada bazı söz ve görüntülerin diğerlerinden fazla dikkat çekip düşünceyi/sözü tahrik etmesi, o konuların kaşıdığı, henüz kabuk bağlamamış ve muhtemelen bağlamayacak yaralar olduğunu da gösteriyor. Üç-dört dakikalık dizi sahnesindeki diyalogun (daha ziyade monolog) kötülüğü, basmakalıplığı ve Türkiye’nin yeni zenginlerinden habersiz görünen senaristin diplomat ailelerini (ve hatta eğitimli burjuvaziyi) hiç tanımaması gibi marazları bir yana bırakırsak, ev sahibi varlıklı kadın ile iyi hayat hayalleri kuran yoksul kız çocuğu sahnesinin, kapitalizm tarihinin sınıfsal geçişkenlik ‘masalı’ hakkında bir fikir verdiğini söylemek mümkün.

Kullanışlı bir konu elitizm, dolayısıyla kullananı çok. Türkiye’de elitizm tartışması hep vardı, ancak son çeyrek yüzyılda konuyu gündemde tutan ve amaçları doğrultusunda yararlananlar, daha çok iktidar sahipleri ve çevresi. ‘Seçkin’ olanın değeri ile ‘seçkincilik’ ve ikincisinin otoriterliğe (hatta faşizme) katkısı arasındaki ayrımları, nüansları görmezden gelen bir tutumla. Kitleleri etkilemenin bir yolu, herhangi bir konuyu sığlaştırıp inceliklerin görünmez hale gelmesini sağlamak. Düşünce ve söz sığlaştırıldığı ölçüde yaygınlaşabiliyor. Yığınlara hitap etmek için gerekli bir basitleştirmeden değil, sığlaşmaktan söz ediyorum.

İktidar çevresindeki çıkarcı halenin yaptığı bu. Elitizmden/seçkincilikten şikâyetlerinin bütünüyle yersiz olduğunu düşünmüyorum kuşkusuz. ‘Ayaklar baş oldu‘ ifadesiyle özetlenebilecek bir ayrımcılık ve sınıfsal edepsizlik bu ülkede görülmemiş şey değil. Ancak artık büyük ölçüde ‘di’li geçmiş zaman’ sayılır. O mütedeyyin mahalle değişeli, dönüşeli, Allah’ın hikmetiyle kısa sürede servet sahibi olanlar yüksek duvarlar arkasına taşınalı ve muhatabına büyük zevkle eziyet etmeye başlayalı çok oldu. Şimdiki elitizm ithamları büyük ölçüde eski alışkanlıklarından ve ülkede elde kalan ne kadar değer varsa tümünü ele geçirme, elde edemediğini yok etme hevesini meşrulaştırma isteğinden kaynaklanıyor. Bir ‘mağduriyet bağımlılığı’ söz konusu dincilerde. En güncel ve utanç verici örnek, Boğaziçi’nin fethi için yapılanlar.

Hal böyleyken, elitizm suçlaması, nicedir, kendinden olmayan kim var kim yok boyun eğdirme ve ezme saplantısının trajik biçimde........

© Diken