İlk tohumları 1883 yılında atılan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nın düzenlediği ‘Mezopotamya Gastronomi Zirvesi’ nedeniyle geldiğim Diyarbakır’da üç günlük ziyaretten yine zenginleşerek döndüm. Mezopotamya’nın en verimli toprakları olarak anılan ‘bereketli hilal’in kuzey ucunda yer alan, Körtik Tepe’de başlayan 12 bin yıllık tarihi ile 33 medeniyeti barındırmış şehri ayrıntılı keşfetmek, tarihine, kültürüne iyice vakıf olmak üç günde elbet mümkün değil. Neyse ki DTSO’nun hazırladığı, müze ve arkeoloji kazıları dahil kapsamlı programı yanında zirvenin tarım, gastronomi, yaşam kültürü açısından zengin içeriği, yazar Şeyhmus Diken ve ‘Amida’nın Sofrası’nın yazarı Silva Özyerli gibi has Diyarbakırlıların aktardıkları anılarla, bu şehrin ruhunu bir nebze olsun yakaladığımı sanıyorum. Suriçi’nin kuytu hazinelerini iyi bilen Diyarbakırlı bir dostla 2-3 saatlik kaçamağın buna katkısı hayli fazla. 2015 hendek çatışmalarının acıtıcı izlerini taşıyan Suriçi kadar sürprizli bir yer… Şimdi Şehir Müzesi’ne dönüşen, bir zamanlar şehirdeki zenginlerin görkemli hayatlarından ipuçları veren Cemil Paşa Konağı’nın az ilerisinde, bir avludaki kafede geleneksel dövme ‘daq’ yapan bir genç kız ve siyasi nedenlerle dengbejliği bırakmış yaşlı bir bilgeyle sohbet mümkün. Bu arada gece yapılan ‘kaçamaklar’ da var. Diyarbakır’da nereye gidileceğini iyi bilen İstanbullu gurmelerle Kaburgacı Selim Amca, Baklavacı Sıtkı Usta, Paçacı Fazıl Usta, Ardebaş Ocakbaşı’nda Ciğerci Ali Usta tek bir gecenin kaçamak durakları. Aynı gece geç vakitlere kadar canlı olan Sülüklü Han’da molayı unutmayayım. Ayrıca, benim tek başıma çıktığım, ‘güncel sanat’ı keşif kaçamağını da...

Mezopotamya Gastronomi Zirvesi’nin açılışından önce katılımcıların ilk ziyareti Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’ne oluyor. Müzeye değinmeden Diyarbakır Kalesi ile ilgili bir iki not… Kale yaklaşık olarak 5 bin 800 metre uzunluğunda, 5 ila 12 metre genişliğinde, birbirini tamamlayan iç ve dış kaleden oluşuyor. Şehre egemen olan medeniyetlerin mimari karakterlerini, sanatsal üsluplarını yansıtan oyma ve kabartma motiflerinin yanı sıra Grekçe, Latince, Ermenice, Süryanice ve Arapça yazıtlardan 63 tanesi günümüze kadar gelmiş. Şehri ele geçirme mücadelelerinde defalarca yıkılan, yeniden ayağı kaldırılan Diyarbakır Kalesi ve hemen önünde göz alabildiğine uzanan Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı, 2015 yılında Unesco Dünya Mirası Listesi’ne girmişti. Unesco Dünya Mirası Listesi’ne girdikten kısa bir süre sonra Suriçi’nde patlak veren ‘hendek çatışmaları’ nedeniyle restorasyonu yeni tamamlanmış, Ortadoğu’nun en büyük Ermeni Kilisesi Surp Giragos ağır hasar görmüş ve Suriçi’nin 15 mahallesinden 4’ü yıkılmıştı. Kilise, ikinci kez restorasyondan geçti ve açıldı. Yıkılan Suriçi mahalleleri bir zamanlar Davutoğlu’nun dediği gibi İspanya’nın Toledo’su olmadı.Çoğu Diyarbakırlının geçerken görmemek için yüzlerini çevirdikleri, kişiliksiz, villa benzeri binalar dikildi. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’ne dönersem, İç Kale Diyarbakır Müze Kompleksinin içinde. Artuklu Kemeri’nden girilen komplekste, çoğu Osmanlı döneminden cephanelik, adliye, defterdarlık olarak hizmet vermiş olan 14 yapı, kazıların devam ettiği Artuklu Sarayı, Hz. Süleyman Camii, 27 Sahabe Türbesi, restorasyon sürecindeki St. George Kilisesi, Aslanlı Çeşme bulunuyor. Dünyada kazıların devam ettiği tek müze olabilir.

Bir diğer adı da ‘Geçmişten Geleceğe Mezopotamya Sofrası’ olan Gastronomi Zirvesi aslında Diyarbakır’ın gastronomide haklı iddiasını ortaya koyuyor. Arkeoloji müzesinde gördüğümüz avcı ve toplayıcı Körtig........

© Ekonomim