* Yazı Transatlantik isimli diziye ilişkin spoiler içerebilir

Eskiden bir şarkıyla çocukluğuma, bir filmle gençliğime gitmek, izlediğim bir oyunda hayatın anlamını aramak, romantik komedilerde duygulanmak, aksiyon filmlerinde bir heyecan aramak mümkündü.

Şimdi baktığım her şeyde, “Ne olacak bu halimiz?” cümlesinin öncesi ve sonrasına dair çıkarımlar görüyor, üzerine düşünürken istem dışı mesaj kaygıları güdüyorum.

İktidar yüzünden gerçek bir hayatımız kalmadığı için neye baksam mesele görüyorum. Sanki sıcak çatışmada bir piyade gibi hissediyorum. Kafam dağılsın diye giriştiğim her faaliyet yeni bir sorgulama, endişe ve/veya çabaya sevk ediyor. Bunda yalnız olmadığımı düşünüyorum. Çevremde herkes bir sorgulama halinde zira.

Bir dizi izledim -Burası spoiler içerebilir-

İkinci Dünya Savaşı’nda Marsilya’da geçiyor. Amerikalıların henüz savaşta tarafsız olduğu dönemde kurdukları bir “acil durum kurtarma ekibi”nin çalışmaları anlatılıyor.

Şikago’lu bir iş insanının kızı da konsoloslukla çalışan bu ekipte. Babasının servetini neredeyse fona dönüştürmüş, ABD konsolosu dahil kendisine yapılan aptal, şımarık zengin kız muamelesini çalışmalarına fayda sağlayacak şekilde kullanıp lehine çevirmiş. Ekibin başında Orhan Kemal’in Bekçi Murtaza karakteri gibi bir adam var; Varian Fry.

Karşısında Nazilerden kaçan, eşi ve çocuğu öldürülmüş kadınlara, ailesini kaybetmiş genç yetenekli üniversite öğrencilerine, daha reşit olamamış ergenlere, kendisine verilen talimat, görev uyarınca soruyor: “Uluslararası alanda tanınmış resim, kitap, heykel, araştırma, tiyatro gibi eserleriniz var mı?”

Çünkü filmde geçen cümlenin net ifade ettiği gibi “Burada sürgünde bekleyen faşizmden kaçan mülteciler arasında koca bir ulusu canlandıracak kadar parlak zihin bulunuyor.”

İçlerinde Max Ernst, Marc Chagall, Marcel Duchamp, Walter Benjamin ve Victor Serge’in de bulunduğu dönemin büyük aydın ve sanatçıları Marsilya’da, çoğunun kellesini istiyor faşistler.

Kurtarma ekibinin çabası, dünya sanat ve edebiyattan mahrum kalmasın diye. Emparyalizmin tek derdi gelir kapısı haliyle, o yüzden ismi dünyaya nam salmamış diğer göçmenlerin hükmü yok, gemilerde onlara yer yok, vizedeki mührün mumunu onlar için harcamaya hacet yok.

Bu mini diziyi izlerken kendime maksimum notlar çıkardım. Dizinin bütün tadını kaçırırsın diyenler buradan sonrasını okumasın.

Bir sahnede, gemiye kaçak binmeye çalışırken yakalanan sığınmacılar yani Alman muhalifler, Yahudiler, sosyalistler, kefaletlerini şımarık zengin denilen Amerikalı kadının ödemesiyle serbest ama çaresiz kalıyorlar.

Zira Vichy Hükümetinin Nazi yalakalığı ortadadır ve eninde sonunda Marsilya’da faşizm onları yakalayacaktır. Genç bir kadın haritada bir yol bulduğunu, buradan İspanya’ya oradan Portekiz’e geçebileceklerini söylüyor ve düşüyorlar dağ yoluna. Gerçekten sınırı geçmeyi ve Lizbon’a giden bir otobüse binmeyi başarıyorlar. O aşamadan geri dönüyor 2 kişi, tehlikenin tam göbeğine gerisin geri. Nedeni: “Çünkü bir yol bulduk, geride kalanları kurtarabilecek bir yol ve geride kalanların bundan haberi yok.”

Bunu uzun düşündüm. Çıkışı bulanın çıkışı göstermekteki özverisi,........

© Evrensel