Bu hafta da Evrensel’in ve de tarihin akışına kapılıyorum. “Bir ‘imkansız’ hayali” serisine katılacak Antakya yerine, bu kez de kentleşmeyi merkeze alacağım...

1 Mayıs’ın meydanlarda kutlanması meselesi kentsel alanla kurduğumuz bağları yeniden hatırlatıyor. Kadim yerleşimlere de referans veren endüstriyel üretim öncesi “şehir”den, kente nasıl geldik? Kapitalist üretim ilişkileri bu geçişin bugün neresinde duruyor?

İnsanlık asırlar süren göçebe-avcı-toplayıcı yaşam biçiminin ardından, küresel iklim değişiklikleri, toprağın işlenmeye başlaması vb. çeşitli etmenlerle zaman içinde yerleşik hayata geçti. Yerleşik hayatla birlikte toprak bir ilk birikim, mülk olarak “çitlendi” ve buradan doğan toplumsal ilişkiler, ihtiyaç fazlası artık-ürünün depolanması, teknik ve teknolojik gelişmeler ile üretim ilişkilerini dönüştürdü.

Avrupa’da, özellikle de İngiltere’de 18. yüzyılın ortalarına kadar endüstriyel dönüşüm için gerekli önkoşullar hazırlanmıştı. 1760’lardan itibaren, üretimi sağlayan insan, hayvan, su ve rüzgar gücü gibi organik ve inorganik güç kaynakları değişmiş, 1780’li yıllarda da, buhar gücü ve buhar makineleri kullanılmaya başlanmış, ücretli işçilerin çalıştıkları fabrikaların inşası ile üretim ilişkileri dönüşmüştü.

İngiltere’de başlayan bu dönüşüm, 19. yüzyılın başlarından itibaren Fransa, Almanya gibi diğer Avrupa ülkeleri ile ABD’ye de yayıldı ve doğrudan yünlü dokuma, kömür üretimi, demir-çelik gibi sanayi kollarına yansıdı. Bu dönemde başlayan teknik dönüşüm, tarımsal üretimle geçinen toplumların artan bir hızla sanayi toplumuna dönüşmesine ve yeni yapılaşmaların doğmasına neden oldu.

Tarımsal faaliyetlerin azalması ve makine kullanımının yoğunlaşması ile, topraklarından koparak mülksüzleşmiş emekçi ordusu haline gelen halklar, ücret karşılığında çalışmak üzere kitleler halinde kentlere göç etti. Kırlardan kentlere akan bu göçler,........

© Evrensel