Son günlerde Şeyh Said üzerinden sürdürülen tartışmalar, tarihin olmuş bitmiş olay ve olgulardan ibaret olmadığını; bu olay/olguların ele alınış biçiminin siyasal/toplumsal mücadelenin bir alanı olmayı sürdürdüğünü bir kez daha gösterdi.

Bilindiği gibi tartışma kayyumla yönetilen Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin (DBB) kentteki bir bulvara Şeyh Said adını vermesiyle başladı. 2011’de Osman Baydemir’in DBB başkanı olduğu dönemde verilen ismin bugün yeniden gündeme getirilmesinin arkasındaki hesaplara sonra değineceğiz. Ama önce bir bulvara Şeyh Said isminin verilmesi sonrasında TKP ve TKH’den Cumhuriyet gazetesine, Fatih Altaylı ve OdaTV’den Bahçeli’nin MHP’si ve Akşener’in İyi Partisine kadar farklı siyasal çevrelerin gösterdikleri tepkilerden başlayalım.

Elbette TKP, TKH ve kimi ulusalcı sol çevreler Şeyh Said ismine karşı çıkarken onun “irticacı, hilafetçi” kimliğine vurgu yapıyor ve bu karşı çıkışlarını cumhuriyet ve laikliğin savunusu üzerine kuruyorlar. Şeyh Said karşıtlığı adına işi Hitler’i savunmaya kadar vardıran Fatih Altaylı ve MHP ve İyi Parti gibi milliyetçi-şoven çevreler ise, “vatan hainliği”, “emperyalizm iş birlikçiliği”, “bölücülük” gibi bugün de yabancısı olmadığımız söylemleri kullanıyorlar.

Tartışma iki temel nokta üzerinden sürdürülüyor: Birincisi, Şeyh Said isyanını nasıl okumak gerekiyor ve ikincisi de bugün sürdürülen tartışmalar Kürt sorunu konusunda nasıl bir siyasal saflaşma yaratıyor?

Birincisi; Şeyh Said isyanı, Kurtuluş Savaşı sürecinde Kürtlere verilen ulusal hak eşitliği (muhtariyet/özerklik) vaadinin yerine getirilmeyip cumhuriyet rejiminin Türk burjuvazisinin çıkarları temelinde bir ulus-devlet olarak inşa edilmesinin sonucunda patlak veren Kürt isyanları zincirinin bir halkasıdır.

Komintern belgelerinde Şeyh Said isyanının “Bağımsız bir Kürt devletinin kurulması, başına bir kralın atanması, halifeliğin ve şeriatın yeniden inşa edilmesi”ni hedeflediği vurgulanıyor. Dolayısıyla bu isyanın hilafetçi, şeriatçı bir boyutunun olduğu konusunda bir şüphemiz yok. İsyanın başını dini bir liderin çekmesinde Osmanlı’da başlayan merkezileştirme politikaları bağlamında beyliklerin/mirliklerin tasfiyesi sonrasında dini liderlerin (Sünnilerde şeyh ve Alevilerde seyyidlerin) kendi sınıfsal konumlarını da korumanın bir gereği olarak “ulusal önderlik” rolüne soyunmasının rolü de vardır. Ancak bu durum Komintern belgelerinde de işaret edildiği gibi aynı şekilde bu isyanın ulusal bir isyan olduğu gerçeğini değiştirmemektedir.

Mesela Yurtsever gazetesi, hem Şeyh Said isyanını “irticacı bir kalkışma” olarak niteliyor hem de bu isyanın örgütlenmesinde Cibranlı Miralay Halit Bey ve Yusuf Ziya Bey gibi Kürt milliyetçi-liberal asker ve aydınların belirleyici bir rol oynadıklarını kabul ediyor!

Burada yine çokça tartışma konusu yapılan İngiliz emperyalizminin bu isyanı Musul-Kerkük sorununu kendi lehinde çözmek için........

© Evrensel