Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ve lideri Bafel Talabani son dönemde Türkiye’de ana akım bir parti ve lideri kadar popüler. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 16 Ocak 2024’te son PKK saldırılarıyla ilgili Meclis’e bilgi verirken söylediği “Süleymaniye’ye yönelik yaptırımlarımıza rağmen KYB, PKK’ya müzahir tutumunu değiştirmezse daha ileri tedbirler almakta tereddüt etmeyeceğiz” ifadeleri Ankara-KYB hattındaki gerilimin öncelikli nedenine işaret ediyor.

Söz konusu gerilimin arkasında şüphesiz PKK ile Bafel Talabani arasındaki temaslar yatıyor. Ama KYB’nin Ankara ile ilişkilerini karmaşıklaştıran yalnızca PKK konusu değil.

KYB’nin kontrolündeki Süleymaniye coğrafi olarak İran’a yakın olduğu için, KYB Tahran ile ilişkilerine öncelik veriyor. Ayrıca gerek bölgesel denklemde gerekse Irak’ta yaşanan Türkiye-İran rekabetinde KYB’nin İran taraftarı tutumu, Ankara-KYB ilişkilerini zora sokuyor. Partinin ideolojik yapısının sol ve seküler temeli de Ankara ile ilişkilerin gidişatında kısmi belirleyen olabilir. Ankara’nın güçlü ekonomik, siyasi ve güvenlik ilişkilerinin olduğu Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile siyasi ve ekonomik rekabet de KYB’nin gerek siyasal ve jeopolitik eğilimlerinde gerekse de Ankara ile temaslarında olumsuz etken. Bunların yanı sıra Bafel Talabani’nin öngörülemeyen ve diplomatik dilden uzak çıkışları da Ankara ile ilişkilerde gerilim alanı yaratabiliyor.

Tüm bunlar ilişkileri bulanıklaştırsa da PKK şu an için diğer gündemleri baskılıyor. Yani PKK gündemi aşılmadan ilişkilerde normalleşme beklemek zor.

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) ikinci büyük partisi KYB, geleneksel olarak sol ideolojiye sahip olduğu gibi bölgenin en büyük partisi KDP’nin aksine disiplinli ve homojen değil. 1975’te Suriye’de kurulan parti aslında bünyesinde demokrat, solcu ve seküler hizipleri ihtiva eden bir birlik.

KYB’yi 45 yıl yöneten Celal Talabani’nin 2012’de rahatsızlanmasıyla tırmanan parti içi ayrışmalar, 2017’de ölmesiyle liderlik krizine dönüşmüştü. Celal Talabani’nin büyük oğlu Bafel Talabani babasının hastalığından itibaren KYB ve IKBY siyasetinde adından söz ettirmeye başladı, partinin dağılma belirtileri gösterdiği 2016’da klikleri uzlaştırmaya çabaladı. 2020’de parti sistemi değiştirilerek Celal Talabani’nin yeğeni Lahur Şeyh Cengi Talabani’nin partinin eş başkanlığına seçilmesi de krizi dindiremedi.

İngiliz ve Fransız Özel Kuvvetlerince eğitilen Bafel Talabani 1973 doğumlu. 2003’teki ABD işgali öncesi yurtdışına gönderilen Bafel Talabani uzun süre İngiltere’de yaşadı. Göz dolduran bir aksanla İngilizce konuşuyor. İşgalin ardından Süleymaniye’ye dönerek KYB’nin güvenlik ve askerî kanadında görevler üstlendi, ilk kritik görevinde KYB’nin istihbarat birimi Zenyari’nin lideri oldu.

ABD’den istihbarat toplama ve askerî operasyonlar eğitimini alan Lahur Talabani ve Bafel Talabani KYB Terörle Mücadele Örgütü’nü de birlikte kurdular. Bütün bunlar hatırlandığında Bafel Talabani’nin militarist yönünün siyasetine yansıması kaçınılmaz. Nitekim Bafel Talabani, Lahur Talabani’yi partiden 2021’de sert güçle tasfiye etti. Geçen Eylül’deki parti kongresinde bazı klikleri de saf dışı bıraktı. Böylece liderliğini mutlaklaştırdı.

Kürt siyasetindeki yeni nesil liderlerin aksine kendisini takım elbiseyle sık sık görmüyoruz. Hatta bazen Zenyari logolu kıyafetleriyle istihbaratçı kimliğini hatırlattığı gibi İran yanlısı milis liderlerine benzeyen bir hava estiriyor.

IKBY’de pek çok programda yakinen izlediğim kadarıyla esprili bir figür olduğu dikkat çekse de agresif ve öngörülemez bir mizacı da var. Öyle ki, 2022 sonunda Süleymaniye ziyaretim esnasında kayınpederi KYB’nin eski ağır toplarından Molla Bahtiyar’a tokat attığı iddia ediliyordu.

Türkiye’nin Celal Talabani döneminde daha yönetilebilir olan KYB ile ilişkileri Bafel Talabani ile birlikte giderek gerilimli bir hal aldı. Irak’ın kuzeyinde son yıllarda yoğun PKK karşıtı askerî operasyonlar yürüten Ankara........

© Fikir Turu