Kişinin biri günün birinde huzurlu bir ânı hatırlamanın derdine düşer. Bu huzurlu ânın ona getirdiği iç açıcı ifade, gündeliğin ya da yaşamın içinden gelen yıkıcı oluşları unutturmanın yarattığı ‘şey’ çoğu zaman paha biçilmezdir. Dünyanın birçok kez yıkıldığı gerçeği, sırasıyla sesleri/harfleri, kelimeleri, cümleleri ve tüm yapıyı birleştiren şeyleri yaratanın sıkça aklındadır. Bazı bazı dünyadan kaçmak gereğinin ya da onu sürekli “ekranından/perdesinden” çıkarmamanın savaşında sinema ona kalkabilme dayanağı olur. Bu dayanak zamanı geldiğinde sarsıcı bir alanın da yerini gösterir. Kalkabilen kişinin bir zamanlar düştüğü gerçeği onun baktığı, gördüğü çoğu yere sinmiştir. Bizler bir şekilde sinema olmadan yaşayamayan kişileriz, onun her şeyimiz olmadığı gerçeğini unutmadan. Burada gördüğünüz filmler, yaratılar metnin yazarının sinema deyince aklına gelenlerden [1] sadece birkaçıdır. Yaşarken, yaşamak çokça tıkanmışken veya şeyler yok olmanın ucuna gelmişken bir şekilde sığındığı ya da onunla sarsıldıklarıdır. Sözün özü burada konuştuklarımız, Amour’un (2012) Georges’unun “filmi hatırlamıyorum ama hissettirdiklerini hatırlıyorum” dediği (ona yakın olan) filmlerdir.

Çocukluğumun sıkıcı yazlarından birinde sokağın ortasında öylece yatan bir kediyi hatırlıyorum. Cansız bedeniyle tüm ifadeleri (ya da ifadesizliği) kendinde toplamıştı. Senelerce kâbusum oldu. Dünyanın en trajik imgelerinden biriyle karşılaşmış olmak hâlâ unutamadığım şeylerden biri. Unutmamış olacağım ki seneler sonra sürekli tekrarladığım gece yürüyüşlerinden birinde karşılaştığım, öylece bana gülen bir diğer kedi bazı dinamiklerin değiştiğinin (dünyanın yıkıcılığını unutmadan) habercisi olabilirdi. Hem insan gibi ağlıyordu hem de insan gibi gülüyordu. Sinemanın beni çoğu kez sarstığı gerçekliktekine benzer bir imge, hayatımın çoğu yerinden birini dolduruyordu. Dünyanın bu ikiliğinin, yaşamak ve ölmekteki diri ifadeden fazlası olmadığını biliyordum. Sinema da çoğu zaman böyledir, bir açılış ve kapanış.

Tokyo Story (Yön. Yasujirō Ozu, 1953)

Japon sinematiğini, dünya sinematiğini, evrendeki herhangi bir sinematiği Yasujirō Ozu olmadan düşünemem. Onun Tokyo Story (1953) filmini gördüğümden beri bu düşüncem değişmedi. Ondaki ânın içine yerleşmiş küçük mutlu ifadelerin arkasından bakakaldığım olmuştur. Bu filmden bahsederken aklımdan hiçbir zaman çıkmayacak iki şey vardır. Birincisi Ozu’nun tanrısal oluşudur, ikincisi Setsuko Hara’yı gördüğümden beri onun gibi bir ifadeyi taşıyanı hiçbir zaman görmemiş olmamdır. Ayrılığın acısını bile içine saklarken perdede diri duruşu gariptir bana hep huzur vermiştir. Sanki Ozu, bu filmle evrenin bir yerine sıkışmış ve bulunmasını istediği “mutluluk anlarının” alanını (nerde olduğu ve ona doğru yürümenin veya koşmanın gerektiğinin) gösterir. Tebessüm yüze yapışır ve bizler mutlu ifadenin yarattığı gerekliliğin uzun cümlelerle açıklanamayacağı gerçeğini görürüz. Bu yüzden cümle burada biter.

Summertime (Yön. David Lean, 1955)

Summertime’ın (1955) bana hatırlattığı bir yaz mevsiminin öğleden sonrasının dinginliğidir. Şeyler çokça yerine oturmuştur, mekânın, manzaranın huzur doluluğu kişiyi mutlu eder. Ânın içinden gelen rüzgâr, dinçlik verir. Öylece, dünya kişiyi şeylerdeki küçük anların sıcaklığına teşvik eder. Jane Hudson’ın (Katharine Hepburn) kırılgan, neden geldiğini bilmediği Venedik’in onu bir şekilde kucakladığı alandaki ifadeleri ilgi çekicidir. Venedik mucizenin – bir aşk romanının netliğiyle – diliyle görünür. Hudson kişiliğini unutur, Hepburn’ün ifadesi öylece yerleşir perdeye. Lean’in mekânın bir roman pozuyla gözükmesini sağlamasıyla şeyler yerli yerine oturur. Gündüz düşünün pırıl pırıl görüntüsü izleyicisini de ona gösterilenden fazlasına yaklaştırmaz. Doğal olarak Venedik, evrendeki herhangi bir kavramdan, oluştan önce varlığa “aşkı” gösterir. Aşk, huzur dolu bir ânın (yerine göre trajik olanın) olmazsa olmazıdır. Kişi onunla yaşar, onunla savaşır, onunla uyur ve/veya onunla sonsuzluğa ilerler. Öylece bir mutluluk ânımın içine giren Jane, yaratıyı şekillendiren ve ona dinamiğini getiren karakter, öylece bir trenle ayrılır şehirden. Bir yaz ayının dinginliği de meyvelerini ortaya serer. Bakakalırız arkasından ifadelerin, aşkın, şehrin.

Paths of Glory (Yön. Stanley Kubrick, 1957)

Geçen notlarıma baktığımda Paths of Glory’nin (1957) izlediğim ilk Kubrick filmi olduğunu gördüm.........

© Film Hafızası