Sayılar, yegâne iletişim aracımız olan diller kadar eski ve insanlık tarihinde bir o kadar derin etkileri olan soyutlamalardır. Somut varlıklar olmanın ötesine geçip matematiğin dilinde birer sembole dönüştükleri andan itibaren de bilişsel gelişimimizde şaşırtıcı sıçramalar oluşturarak insan ırkını diğer tüm canlıların ötesine taşımıştır. Peki, hayatımızın vazgeçilmez parçası hâline gelen sayılar, günlük yaşantımıza ne kadar ve ne ölçüde hâkim? Sayıların başrolde oynadığı belgeseller, bu soruya çarpıcı yanıtlar getirirken bugün göz ardı ettiğimiz en basit cihazların ve mekanik âletlerin dahi birer sayısal hesaplama ürünü olduğunu gösteriyor. Bu listemizde beyazperdenin kaynağı olduğu varsayılan sanat ve edebiyat anlatılarına virgül koyup tüm işaretlerin yeniden tanımlandığı bambaşka bir dile, matematiğin diline perde aralıyoruz. Sinemanın bile matematiğinden söz etmek mümkünken, bakalım matematiğin sineması, insanlığa neler söylüyor.

A Brilliant Madness: The Story of John Nash (2002)

Bir matematik dehası olan John Nash’in hayatına dair bilinmeyenler ve MIT’le olan ilişkisi, A Brilliant Madness belgeselinde ayrıntılarıyla beyazperdeye yansıyor. Belgeselde bir akıl hastası ilan edilen Nash’in uzaylılarla iletişim kurmasından özel bir haberci olduğuna kadar doğruluğu hâlen araştırılan iddialar, matematikçi kimliği çerçevesinde tartışılır. Nitekim paranoid şizofreni teşhisi konulan Nash, on yıldan uzun bir süre akıl hastanelerinde kalmış ve bilim dünyası tarafından neredeyse unutulmuştur. Bu süre zarfında, yirmi yaşında keşfettiği bir matematiksel kanıt, modern ekonomi teorisinin temelini oluşturmuştur. Ne var ki 1994’te Nobel Ekonomi Ödülü’ne layık görüldüğü sırada ünlü matematikçi, düşkünlük belirtileri göstermeye başlar. Geliştirdiği matematik teoremi sayesinde dünya ekonomi sistemini yeniden kurgulayan Nash’in sayılarla büyüleyen öyküsü; eşi Alicia, arkadaşları, meslektaşları ve psikiyatri uzmanlarıyla yapılmış röportajlar üzerinden dile getirilir.

A Brief History of Time (1991)

Errol Morris yönetmenliğindeki belgesel film, dünyaca ünlü bilim insanı Stephen Hawking’in aynı adlı eserinden uyarlanmıştır. “Tavuk mu yumurtadan çıkar, yoksa yumurta mı tavuktan?” sorusuyla başlayan belgesel, soruyu evreni oluşturan ilk itki gücüne mercek tutan bir derinliğe doğru ilerler. Bir taraftan insanlık tarihine mâl olmuş bilimsel gelişmelerden örnekleri beyazperdeye taşırken diğer taraftan Hawking’in bilim dünyasına katkısını, bizzat kendi yapay sesinden anlatır. Bu bakımdan diğer belgesellerden farklı olarak otobiyografik bir özellik de taşımaktadır. Bu çerçevede Hawking; zamanın sınırlarını zorlayarak sonsuzluğun yaratılışını, matematiğin dilinde açıklamaya çalışır. Ancak Hawking’in yanı sıra yakın çevresinin anlattıkları yaşam öyküsü; sonsuzluğun kapısını tıklatan bilimin, öte yandan insanlık için nasıl bir tehlike potansiyeline sahip olduğunu en çarpıcı boyutlarıyla yansıtmaktadır. Peki, zaman hızla kaotik bir sürece doğru ilerlerken evrenin ömrünü tartışan insan için kum saati ne yönde ilerler?

The Proof (1997)

Bugün kimliğimizin bir uzantısı........

© Film Hafızası