AMADEUS viaxa a París dar uns concertos. Como ten 22 anos a nai, Anna Maria, acompáñao. A temperatura é baixa, propia do frigorífico dun matadoiro. A nai queda agardando polo concertista nunha casa. Pasa frío, tanto que o corpo reacciona cunhas febres que a matan. Leopold escribe unha carta iracunda ao fillo na que lle imputa o pasamento.
Tres anos máis tarde, aínda non reposto da culpa asumida, Mozart compón o Requiem. En Lacrimosa escribe a frase Iudicandus homo reus. Busco a palabra reus no meu diccionario Vox do bacherelato. Quero saber se Amadeus quere dicir que se xuzga ao home acusado ou culpable. O libro non fai a distinción, polo que non saberei se Mozart se sentía responsable do falecemento. Supoño que se vía culpable porque Leopold era un pai despótico. Recoñecera a xenialidade dos seus dous fillos, así que se aproveitou dela para levalos de tour polas cortes europeas.
Acantilado vén de publicar un ensaio de Miguel Ángel Marín sobre o Requiem que teño no limbo das lecturas pendientes. Mozart escribiuno por unha encarga sustanciosa e anónima do conde Von Walsegg, na honra da muller, logo de que ela morrese. O compositor traballa entregadamente entre xullo e novembro con tal enerxía que morre de esgotamento en 1791. O último que escribe son os oito primeiros compases de Lacrimosa, que completa un discípulo. É admirable o xenio co que Mozart mantén o vigor e a fortaleza da estrutura musical cun corpo xa devastado pola debilidade.
A noite antes de morrer pide a uns amigos que o visitaban a partitura de Lacrimosa. Quere que a canten xuntos porque necesita marchar aliviado da carga culposa. Ao rematar, confésalles: «Sinto xa o sabor amargo da terra». Precipitase logo no pozo dun coma negro e xelador.
Hai un par de semanas o meu fillo menor, Antón, volveuse maior de idade. Foi repentino, dun día para outro. Sucedeu unha noite, mentre eu lía os tres contos sobre pais e fillos que Sandro Veronesi escribe en Profecía (Anagrama, 2014). Miro agora o exemplar e lamento que estea manchado de café. Todos os meus libros están manchados de café porque os levo xunto cun termo nunha mochila negra de Ikea, que me custou 9 euros e me parece preciosa.
O primeiro relato fala da morte do pai de Veronesi, que o fillo describe áspera e rebelde; en contraste coa dozura coa que a nai se deixa levar ao reino escuro sen espazo nin tempo dos ateos. Acordei do rogo de Dylan Thomas ao pai moribundo: "Non te entregues sumisamente a esa noite amable". As derradeiras palabras do propio autor irlandés foron diferentes, lixeiras: "Bebín oitenta wishkeys a pelo, penso que é o meu récord".
O pai de Veronesi era arquitecto. Conta nesa historia o final: "O teu pai obedecerache mansamente e se abandonará, e entrara nunha especie de ioga profundísimo, e ti seguirás tendo medo e preocupándote, e seguirás tenso e angustiado ata qué sei eu e dígoche que serás literalmente vencido por esa paz súa e deixarás de preocuparte e deixarás de ter medo, pero cando che pareza que o teu por fin durme, e ao teu pai, que por fin marchou fóra de alí para sempre, de novo a súa voz pastosa rachará o silencio, e el, na cama da morte e cos ollos pechados e a súa man dereita collida entre as túas, botarase a falarche sobre o día no que coñeceu a Frank Lloyd Wrigth, un ano antes de que morrese, en Milán".
Este texto sobre a paternidade estáme quedando fúnebre, así que vou viralo. A miña intención era falarlles dese momento en que os fillos cumpren 18 anos e deixan de admirarte porque descubren que non podías apartarlles todos os males, que es unha estafa. A consanguineidade é unha masacre. Hai que derrubar todas as estatuas paternas erixidas no templo. Entre que o fillo perde a fascinación polo pai e empeza a querelo transcorre unha década. Aínda transcorren outras catro décadas ata que comeza a protexelo.
A escritora Milena Busquets nunca pasou por esas fases. O seu trauma empeza antes de nacer, cando os pais lle poñen o nome da noiva de Kafka, un autor tan sensible e tan marcado como por un pai déspota coma Mozart. A relación da escritora barcelonesa coa nai é distinta porque Esther Tusquets non a esmaga. A xigante materna volve estar presente no novo libro da filla, Ensayo general (Anagrama); aínda que en menor medida que en También esto pasará, onde levantaba crónica do seu pasamento entre lembranzas, sexo e salitre. Agora acepta que non vai vela nunca máis, pero se consola comprobando que "as persoas que morren tardan un tempo en marchar de todo" porque quedan o seu tacto e a súa ollada impregnados nas cousas.
As crónicas de Busquets falan de noivos, de amores que fallan porque nunca chegan a ser personaxes de Chéjov. O pai de Antón Chéjov era violento e devoto; tan pobre que unicamente derrochaba en incienso nas ceremonias ortodoxas. Cargaba coa chata de ter sido escravo. O avó de Chéjov gastou 2.800 rublos en liberar ao catro fillos da servidume, pero quedou sen cartos para a cativa. O terratenente, magnánimo, regaloulla.
Milena Busquets agradece á nai que a protexa, admira a súa desenvoltura e reprocha a súa indiferenza fronte a persoas queridas. Esther Tusquets chamouna cando ardeu o Liceu de Barcelona con «lágrimas burguesas e egoïstas». A filla compáraas co ton administrativo de cinco anos antes, cando morreu o seu pai, o poeta notable Esteban Tusquets. Milena tiña 23 anos e estudaba en Londres. A Esther Tusquets retratada pola filla é unha muller válida, valente e nada vulnerable (por dicilo con palabras que empezan por 'v'), baleira de sentimentalismos.
A nai, escritora e editora, era tan dominante familiarmente, que nunca cedeu o reino. A filla, tamen escritora e editora, nunca ascendeu da categoría de herdeira, de infanta da boa burguesía. Non superou o peterpanismo de quen perdeu o palacio, a corte e a coroa sen sabelo. Milena aprendeu o modelo universal e multiusos de maternidade. A súa concepción da maternidade é un absoluto. "Os fillos fante máis valente e máis covarde, máis xeneroso e máis ruín, máis mortal e máis inmortal; ser pai é un estado exacerbado". Non hai mesura, alivio ou control. Compara o xeito extremo "de amor total, salvaxe" e entregado da súa xeración co xeito distanciado e hedonista da maternidade burguesa dos anos 60. A obsesión coa nai lévaa a un psiquiatra: "Penso que a miña nai non me quería", revélalle. O doutor, que a coñece, sorrí incrédula e pacificamente. A ela moléstalle, polo que empeza a pensar que os médicos que sandan o órgano máis vulnerable do noso corpo, a alma, deberían pagar por escoitar historias que lles contan os pacientes e non cobrarlles. Pregúntase se é "prezo por consultar ao Oráculo de Delfos".
Este asunto do santiario grego ao que se lle preguntaba polo destino lévame a Pitágoras, pois o Oráculo de Delfos anunciou ao pai que tería un fillo de sabedoría impactante. Comeza, daquela unha paternidade inversa á de Milena Busquets, na que son os pais quen admiran ao fillo. Esta semana lin que os babilonios aplicaban o seu teorema do triángulo mil anos antes de que el o formulase de novo dende cero. A descuberta decepcionoume porque esa formulación é a ùnica matemática que comprendo, pero asemade me abriu o campo dun personaxe fascinante e sabio.
Non me impresionou que Pitágoras fose o primeiro grego en viaxar a Exipto para ampliar estudos nin a súa explicación sobre a migración da alma dun corpo nin sequera que fundase unha comunidade de admiradores na Magna Grecia. Impresionoume que tivese unha coxas de ouro. Dióxenes Laercio conta en Vidas e opinións dos filósofos máis ilustres que "espíndose unha vez puideron vela os seus discípulos". Como prótese debía darlle moitas oportunidades de presumir.
Jaureguizar Chámome Santiago, pero todos me coñecen polo apelido, Jaureguizar. Fago literatura (e, non é por chufarme, pero a algúns deulles por premiarme) e tamén xornalismo, na sección de Cultura do diario El Progreso. Publico as seccións Lugo inédito e Cidade xardín. E se queres máis, podes seguirme na miña conta de Twitter e na miña bitácora, Cabaret Voltaire.
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Belen Fernandez
Andrew Mitrovica
Mort Laitner
Rami G Khouri
Ali Fathollah-Nejad
Nikkei Editorial
visit website
