İçişleri Bakanlığı’nın İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tunç Soyer’e İzmir’in kurtuluşunun 100. yılı kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle açtığı soruşturma, biri siyaset teorisi ve cumhuriyet tarihi bakımından çok önemli olmak üzere iki nedenle kritik. Üzerinde daha çok durulan ikincisi, bir yandan yerel seçimler yaklaşırken vesayet yetkilerinin sınırları zorlanarak başkanın çalışmalarını paralize etmeyi bir yandan da yine seçimlerde seçmenin “din ve kutsallar” aksinde kutuplaştırmanın zeminlerini oluşturmayı hedefliyor. Buna Türkiye’nin rejimi bakımından ilk defa şahit olmuyoruz. Fakat cumhuriyet tarihi düşünüldüğünde de Erdoğanizm bağlamında da daha yeni olan bir şey var: Saltanatçılık, tersinden söylersek cumhuriyetçilik karşıtlığı.

Türkiye’de cumhuriyetçiliğin karşısında benzer devrimsel süreçlerden geçmiş başka ülkelerden farklı olarak saltanatçılık ciddi bir akım olarak hiç ortaya çıkmamıştı. Monarşi yanlısı ya da hanedanlığın restore edilerek sürdürülmesi gibi bir anlayış hiçbir dönemde teorik ve pratik siyasetin malzemesi olmadı. Son dönemdeki yeni Osmanlıcı daha çok kültürel diyebileceğimiz akım bağlamında da bir monarşist harekete dönüşme potansiyeli görünmüyordu. Bunun değiştiğini söylemek için çok fazla neden yok, fakat cumhuriyetin İçişleri Bakanlığı'nın saltanata hakaretten soruşturma açması, hakarete konu ifadenin cumhuriyetin kurucu lideri Mustafa Kemal’in kaleminden yazılmış sözcüklerden oluşması yine de ilginç bir bağlam oluşturuyor. Çünkü cumhuriyetçiliğin özünde saltanata sövmek vardır; saltanata sövmenin özgür olmadığı bir yerde cumhuriyetten söz edemeyiz. Bunun basit bir nedeni var: Cumhuriyet kulluğa, köleliğe karşı eşitliğin siyasal rejimidir; cumhuriyetin siyasal topluluğu saltanattan farklı olarak bir eşitler topluluğudur. Dolayısıyla saltanata sövmek, kulluğa, köleliğe sövmektir.

TBMM’nin Osmanlı İmpartorluğu’nun resmi olarak son bulduğuna ve saltanatın kaldırıldığına ilişkin iki önemli kararı, 307 ve 308 numaralı kararlar, Birinci TBMM’nin artık bir cumhuriyet kurduğuna ilişkin herhangi bir tereddüde yer bırakmayacak denli açıktır. Edebi bir üslupla ve cumhuriyetçi sövgüyle ifade edilirler. “Türkiye Büyük Millet Meclisinin, hukuku hâkimiyet ve hükümraninin mümessili hakikisi (gerçek temsilcisi) olduğuna dair” 308 nolu karar okkalı bir cumhuriyetçi sövgüdür, uzun uzun, tamamını yazayım. Dedelerinin dilini okuyamayanlar için TBMM’nin transkripsiyonunu yapmış olduğunu da söyleyeyim. Yine okuyamayanlar için araya yeni Türkçelerini de........

© Gazete Duvar