İçerisinde yaşadığımız tüketim toplumu, bizi öylesine kuşatıyorken, gündelik yaşama dair pek çok kavramı da kapitalizme içkin zannediyoruz. Sanki her şey sadece tüketim ve kâr odaklı bir ışık altında anlam kazanmak zorundaymış gibi. Örneğin ‘kıyafet tasarımları’ ya da başka bir deyişle ‘moda’. Bu kelimeleri telaffuz ettiğimizde dahi aklımızda canlanan görüntü, neredeyse Pink Floyd tarafınca yorumlanmış bir kapitalizm tablosuna denk düşüyor.

Oysa mesele bu kadar basit değil. En düşük maliyetle en yüksek kârı yakalamak yerine işlevselliğin estetikle buluşması da mümkün. Seçkinlere değil emekçi kitlelere seslenen bir ‘moda’ da mümkün. Nasıl mı? Rusya’da 1917’de yaşanan Ekim Devrimi’nin yarattığı patlamayı bir de bu gözle okursak, farklı bir alternatifin gerçekçiliğini daha iyi anlayabiliriz. Ekim Devrimi sadece farklı bir ekonomik modelin yaşadığımız dünya üzerinde inşa edilebileceğini göstermedi, aynı zamanda kültürün, sanatın ve gündelik yaşamın da sınıfsal bir perspektifle bambaşka bir şekilde okunabileceğini kanıtladı. O halde gelin, Sovyetler Birliği’nde Ekim Devrimi ile birlikte ortaya çıkan çığır açıcı kıyafet tasarımlarına uzanalım.

Sovyetler Birliği’nde moda dersek eğer, kimileri gözünde kasvetli, herkesin birbiriyle aynı giyindiği bir senaryo canlandıracaktır. Sovyetler’e dair bildiğimizi sandığımız pek çok şey gibi bu üstünkörü yargı da yüzyılı aşkın antikomünist propagandalardan besleniyor. (Daha önce ‘Sovyet mimarisini işlerken ‘kasvet’ meselesine dair uzun uzun konuşmuştuk, yazdıklarımızı tekrarlamamak için dileyenler göz atabilir). Oysa fazla gizlenmeyen gerçeğe yaklaşmak için ufak da olsa bir merak hissine sahip olmak yeterli.

Ekim Devrimi ile birlikte sanatın ve hayatın dokunduğu her alan tepetaklak değişimlere sahne olur. Dünya tarihinin ilk işçi devletinin yarattığı ufuk, görsel sanatlardan edebiyata, mimariden bilime farklı şekillerde yankılar yaratır. Sovyetler Birliği’nin özellikle 1920’li yılları böylece fütürizm, konstrüktivizm, süprematizm gibi avangart sanat akımlarının etkisi altında geçer.

Sinema ya da mimari kadar ses getirmemiş olsa da kıyafet tasarımları alanında da son derece yenilikçi gelişmeler yaşanır. Bu açıdan Varvara Stepanova ve Lyubov Popova gibi konstrüktivist sanatçıların izlerini takip ederek sosyalist bir moda anlayışının avangart temelleri üzerine birkaç kilit noktayı yakalayabiliriz. Sanatı bir üretim sistemi olarak ele alan konstrüktivist sanatçılar modaya da aynı bakış açısıyla yaklaşırlar. Toplumsal bir anlam ve işlevsel bir amacı rehber edinen........

© Gazete Duvar