“Hangi insanların çizgili pijama, hangilerinin üniforma giyeceğine kim karar vermişti?”

Çizgili Pijamalı Çocuk, John Boyne

İki lacivert polo yaka tişört- biri kısa, diğeri uzun kollu... Göğüs kısmının sağ tarafında küçük, dikdörtgen bir Fransız bayrağı, sol tarafında ise bulunduğu bölgenin bilgisi işlenmiş. Beraberinde iki kazak örneği de var.

Tamamen bölgedeki tekstil atölyelerinde üretilmiş olan bu okul üniforması prototipi, 2024-2025 akademik döneminde ülkenin farklı bölgelerindeki 100 civarı okulda uygulanacak ve öğrencilere ücretsiz olarak verilecek.

Her çocuğa beş adet polo yaka tişört, iki kazak ve iki çift pantolon verilecek. Bu da öğrenci başına yaklaşık 200 Euro’ya denk geliyor. Maliyetin yarısı yerel otoriteler, yarısı ise devlet tarafından karşılanacak. Dolayısıyla aile bütçesine üniforma alımı konusunda ek bir külfet getirilmeyecek; ebeveynler için maliyet azaltıcı bir mekanizma olacak.

Kendisi de zamanında okulda akran zorbalığına uğradığını itiraf eden Fransa’nın Eğitim Bakanı Gabriel Attal’ın ilk icraatından biri, okullara zorunlu üniforma getirmeye yönelik bir pilot projenin hazırlıklarına başlamak oldu. Bu proje, özellikle 2000’li yılların başından beri Fransa’da birçok eğitim bakanının ve hatta 2022 yılında aşırı sağcı lider Marine Le Pen’in kampanyasının da gündemindeydi, ancak bu doğrultuda somut bir adım atılmamıştı.

Ancak Attal da üniformanın toplumdaki tüm eşitsizlikleri çözecek mucize bir çözüm olmadığının farkında.

Bu yıl Eylül ayında, Fransa’da bazı okullarda iki yıllık dönem için zorunlu üniforma uygulaması başlatılacak. Amaç, Fransız öğrenciler arasındaki eşitsizlikle mücadele etmek, akran zorbalığını ve baskısını azaltmak. İki yıl boyunca araştırmacılar da ulusal düzeyde bilimsel bir değerlendirme yaparak üniformanın akademik başarı, okul disiplini ve sekülarizmin korunması gibi alt başlıklar üzerinden etkisini ele alacak.

Ancak şu ana kadar yapılan tartışmalara bakıldığında, Fransa’da okul üniforması sistemine geri dönüş çabalarında sosyoekonomik farklılıkların çocuklar arasında hissettirilmemesi yönündeki bir arayışın ne kadar etkili olduğu meçhul. Yoksa bunun sekülarizm tartışmaları ve Cumhuriyet değerlerine bağlılık ekseninde okullarda başörtüsü kullanımının önünün kesilmesine yönelik bir çaba mı olduğunu net olarak görmek henüz mümkün değil.

Madalyonun iki yüzü var: Eğer hayata geçerse, üniforma uygulaması, bir açıdan öğrenciler arasında giysi temelli farklılaşmanın önüne geçecek ve her sabah “bugün ne giysem” derdine son verecek. Kimileri ise toplumsal farklılıkların okul ekosisteminde maddiyatın ötesine geçtiğini, üniformaları tektipleştirildiğinde de öğrencilerin çantalarındaki eskimişlik ve/veya spor ayakkabılarındaki deliklerin daha görünür hale geleceğini savunuyor. Zira sonsuz bir tüketim sarmalının çocukları giysilerinden utandıkları bir konuma düşürmesi ve o dönemin modasının dikte ettiği sneaker’ı giymedikleri için onları -üniformaya rağmen- alaycı bakış ve sözlerin hedefi haline getirmesi tamamen önlenemiyor; cumhuriyetin eşitlik ve kardeşlik değerleri de bu şekilde güçlenmiş olmuyor. Sadece belirli saatler dahilinde “örtbas” ediliyor.

Bordeaux Üniversitesi’nde emeritus profesör olan eğitim sosyoloğu François Dubet’nin ifadesiyle, “üniformaların norm haline gelmesi, kimsenin inanmayacağı bir tür eşitlik dekoru yaratacak ve üniforma ile aslında eşitsizliklerin üzerine bir tişört giydirilecek”.

Dolayısıyla üniforma aslında Fransa’da eğitim sistemi dahilinde görülen zorbalık, sosyal eşitsizlikler, devlet okullarının yeterli kamu finansmanına erişememesi, binlerce atanamayan öğretmen sorunu, öğretmenlerin özlük haklarındaki bozulma, maaşların düşüklüğü gibi konularda geçici ve “suya dayanıklı olmayan” bir “yara bandı” olacak, ancak bandın altında yara halen kanamaya devam edecek.

Fransa’da ilk liseler 1802 yılında Napolyon Bonapart’ın çıkardığı bir yasayla kurulup “ulusal bir elit tabakası” yaratılması hedeflendiğinde, askeri üniformaya benzer bir........

© Gazete Duvar