Köylüler bir gün Nasreddin Hoca’ya sormuşlar: “Hocam padişah mı büyük, yoksa çiftçi mi?”

Hoca hemen cevabını vermiş: “Tabii ki çiftçi büyük. Çünkü çiftçi buğday yetiştirip vermezse padişah acından ölür.”

Yaşayıp yaşamadığı sıkça tartışma konusu olsa da Nasreddin Hoca, Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinin Hortu köyünde dünyaya gelmiş. Şimdilerde hatta bu köyün adı Nasreddin Hoca Mahallesi. Ben de bu nedenle Eskişehir yazısına kendisinin sevdiğim fıkralarından biriyle başlamak istedim. İsmini taşıyan mahallede büyük bilge ve gülmece ustasının bir de evi bulunuyor. Son yapılan kazılarda bu evin dışında Hoca’nın mezarına da ulaşılmış. Her yıl 3-10 Haziran günleri arasında, burada Nasreddin Hoca Şenlikleri düzenlenirken yıl boyunca da şehrin hemen her yerinde Nasreddin Hoca’ya dair bir şeylere rastlamanız mümkün.

Nevşehir ilini yazarken “Türkiye’nin yeni şehri” gibi soğuk espriler yapmıştım ama Eskişehir’in adı gerçekten de eski bir yerleşim merkezi olmasından kaynaklanıyor. Yapılan arkeolojik çalışmalar, Eskişehir ve çevresinin, MÖ 3000 yıllarına kadar varan bir yerleşim yeri olduğunu ortaya koyuyor. Bölgenin ilk yerleşme noktası, şimdiki yerin altı kilometre kuzeyindeki Antik Dorylaion.

Günümüzde nüfus bakımından İç Anadolu Bölgesi’nin dördüncü en büyük ili olan Eskişehir’in nüfusu bir milyona yakın. Hâlbuki çocukken ben Türkiye’nin en büyük illerinin Bursa ve Eskişehir olduğunu sanırdım. Çünkü alışverişe hep Bilecik’in bu iki komşusundan birine gidilirdi. Hatta üniversiteye hazırlanıyorsanız yine bu iller öğrencilerin mecburi dershane adresiydi. Halamlar Bursa’da oturduğu için ben her hafta sonu bu ilin yollarını aşındırdım ama Eskişehir’e de sıkça okuldan kaçıp gezmeye gider, akşamüstleri sanki okuldan dönüyor gibi eve dönerdik. Yani Eskişehir, Türkiye’nin diğer onlarca ili gibi içeriden dışarı değil, dışarıdan oraya kaçanların şehri...

Eskişehir’in Bilecik dışında diğer komşuları; Afyonkarahisar, Konya, Ankara, Bolu ve Kütahya. 2013 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Başkentliği unvanlarını taşıyor. Yerli halkı Manavlardan oluşuyor ama Kırım Tatarlarının nüfusu da hatırı sayılır derecede fazla. Bulgaristan göçmenlerinin de yerleşmesiyle özellikle 1950’lerden 1970’lere kadar büyük nüfus artışı göstermiş.

Ekonomisi de epey güçlü. Sanayisi, işletmeleri, yatırımları ve yer altı zenginlikleriyle her zaman cazibe merkezi. Hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde birçok ilke ev sahipliği yapmış. Mesela ilk Türk otomobili Devrim ve ilk Türk lokomotifi Karakurt, Eskişehir’de üretilmiş. Her ikisini de Tülomsaş Müzesi’nde görebilirsiniz. Demir yolları açısından Türkiye’nin önemli bir merkezi olan kente gittiğinizde TCDD Müzesi’ni de gezmeyi ihmal etmeyin.

Eskişehir, turist sayısını da her geçen gün artırıyor. 2008 yılında 140 küsur bin turistin geldiği kenti, 2022 yılında yerli ve yabancı 500 bin kişi ziyaret etmiş. Bu ziyaretlerin sebeplerinden biri Odunpazarı semti. Geleneksel Anadolu Türk mimarisi örneklerini koruyan semt, kıvrımlı yolları, çıkmaz sokakları ve ahşap süslemeli, bitişik düzenli, cumbalı rengârenk evleriyle gerçekten insanı zamanda yolculuğa çıkartıyor. Semtin her sokağı, her konağı, her an farklı bir sürprizi karşınıza çıkarabilir.

Kurşunlu Camii ve Külliyesi, Atlıhan El Sanatları Çarşısı, Arasta Çarşısı, Kırk Ambar Çarşısı, Eskişehir Sanatları Çarşısı, Lületaşı Müzesi ve daha da fazlası... Bu arada Eskişehir’de ilk lületaşının, genç bir çobanın köstebeği takip etmesiyle bulunduğuna dair efsane var. Bu nedenle lületaşını yedi kat yerin dibinden çıkaran köstebek, bu sanatın öncüsü ve piri olarak kabul ediliyor.

Şimdilerde trafiğe kapalı Hamamyolu Caddesi’nin de eminim Eskişehirlilerin anılarında her zaman farklı bir yeri vardır ama ben hamamlarından, bu hamamlardan birinde yaşandığı iddia edilen bir olaydan bahsetmek istiyorum. Hamamın ismini vermeyeceğim; rivayete göre; gece vardiyasından çıkan birisi bu caddenin sonundaki bir hamamın önünden geçerken ışıkların yandığını, içerde birilerinin olduğunu görmüş. Günün yorgunluğunu atmak için içeri girip yıkanmak istemiş. İçeri girmiş, kendisini keseletmek için görevliyi çağırmış. Tam kesesini yaptırırken içerideki insanların ellerinde, kollarında, ayaklarında bir tuhaflık olduğunun farkına varmış. Keseciye “Bu insanların elleri kolları neden çarpık?” diye sorunca görevli de “Ne var, benim de çarpık!” demiş.

Adam bunun üzerine korkup peştamalıyla hamamdan çıkmış. Kapıdaki görevliye içerde olanları anlatınca görevliden de aynı cevabı almış: “Ne var, benim de çarpık!” Doğru polis karakoluna... Olanları anlatmış ve polisle geri dönmüşler ama hamam kapalıymış. Hamam görevlisini çağırıp kapıyı açtırdıklarında, adamın girişte ödediği paranın masada durduğunu görmüşler ve soyunma odasında adamın eşyalarını bulmuşlar. 2007 yılında bu dedikodular tabii kulaktan kulağa öyle yayılmış ki müftü “cinli hamam” vaazı vermek zorunda........

© Gazete Duvar