Düşünce tarihçisi, alim Michel Foucault, kendisiyle yapılan uzun bir mülakatın kitabı olan “Güzel Tehlike”de (Metis Yayınları) yazma zevkini keşfedebilmesi için anadilinden uzaklaşarak yurt dışına çıkması gerektiğinden bahseder. Ülkesi Fransa’dan İsveç’e gider, orada önünde iki seçenek belirir; ya çok az bildiği İsveççeyle ya da konuşmakta zorlandığı İngilizceyle konuşacaktı. İkisini de beceremeyince anadilinden uzak bir yerde bulunması onda yazma isteği uyandırır. Ona göre yazma zevki ile konuşma imkânı arasında bir tür uyuşmazlık vardır. Der ki, “Konuşmanın artık mümkün olmadığı noktada yazmanın gizli, zorlu, biraz da tehlikeli tılsımını keşfederiz.”

Bu sözleri okuyunca, kendi yazma serüvenime gitti aklım. Üç yıl arkadan gelerek, akranlarıma göre yaşı biraz daha geçkin bir çocuk olarak, anadilim Kürtçenin dünyasından alınıp bir yatılı mektepte, hiç bilmediğim bir yabancı dilin, Türkçenin dünyasına götürülüp bırakıldığım andan bugüne geçen tam elli yıllık zaman zarfında ikinci dilim olan Türkçeyle sürdürdüğüm serüvenimi düşünmeye başladım alimden ilhamla.

Yatılı mektepte ilk birkaç ay dilsiz kaldım. Anadilim yasak, yeni dili de öğrenmemiştim daha. Öğrendiklerimi de kullanmaktan korkuyordum. Zira yeni dili tam öğrenmeden onu kullanmaya başladığımızda yapacağımız her hata, bir kelimeyi yanlış söylemek, bir cümleyi yanlış kurmak, bir deyişi yanlış telaffuz etmek başına iş açabilir; öğretmenlerinden işiteceğin azar bir yana, o dili senden daha iyi bilen arkadaşlarının alaylarına maruz kalırsın ki bu feci durum seni tamamen lâl yapıp, yeni dilin dünyasından tamamen uzaklaştırabilir de. Bunun birçok örneğini her gün yaşıyorduk o okulda. Mesela bir arkadaşımızın defterini başka bir arkadaşımız yırtmıştı. Mağdur olan, suçluyu öğretmene şikâyet ederken, “Öğretmenim, bu çocuk defterimi dirand” demişti, “dirandin” Kürtçede “yırtmak” demekti, Türkçesini bilmediği için “dirand” demişti de okul hayatı boyunca o çocuğun adı “defter dirand” olarak kaldı.

Foucault şöyle devam eder serüvenini anlatmaya:

“Bu dilleri (İsveççe, İngilizce) bilmemem haftalarca, aylarca, hatta yıllarca asıl söylemek istediğimi söylemekten alıkoydu beni. Söylemek istediklerimin ağzımdan çıkar çıkmaz gözümün önünde kılık değiştirdiğini, basitleştiğini, adeta küçük, komik kuklalara dönüştüğünü görüyordum.”

Okula gitmeden önce; bir masal anlatıcısı (çîrokbêj) olan dayımdan yıllarca duyup ezberlediğim bir yığın masal vardı belleğimde. Yeni dilimin yeni ortamına bırakıldığımda, kendimi ifade edebilmek zorunda olduğum yeni öğrendiğim o birkaç kelime Türkçenin kurumuş dere yatağı nerede; o masallarda karşıma çıkan anadilimin şimdi hafızamın yatağında durmadan akan o kelimelerden müteşekkil coşkun nehri nerede? Nehir akıp gidiyordu ve ben ona sadece bakmakla yetiniyordum. Yeni bir ödev vardı önümde; yeni dilimi çok çabuk öğrenecek, kısa sürede anadilimin çağlayanına benzer, akan kelimelerden oluşacak yeni bir dünya kuracaktım kendime. Aksi takdirde dilsiz kalacaktım.

Foucault anlatmaya devam eder:

“Kendi dilimi kullanma olanaksızlığı içinde bulunurken, dilimin bir yoğunluğu, bir kıvamı olduğunu, soluduğumuz hava gibi olmadığını, duyumsanamaz bir saydamlık falan olmadığını, aksine kendi yasaları, kendi kestirme yolları, dehlizleri, çizgileri, yokuşları, yamaçları, girinti çıkıntıları, kısacası bir fizyonomisi olduğunu, bir peyzaj oluşturduğunu ve bu peyzajda kelimelerle cümleler etrafında dolaşılabileceğini, özetle önceden görmediğim bir bakış açıları olduğunu fark ettim.”

Benim bunun farkına varmam imkansızdı o zaman. Alim, içinde bulunduğu durumun izahını güçlü kelimelerle yapıyor, muhtemelen ben de benzer bir hissiyat içindeydim ama benim muhayyilemde oluşan şey çok daha basit bir şey olsa gerekti. Anadilimin “fizyonomisinden” çok, beni çeken şey ona duyduğum “özlemdi” galiba. Ailemden kopmuş olmak dilimden de koparmıştı beni. Arkadaşlarımla da onu doyasıya konuşamıyordum, çünkü kendi aramızda bile olsa Kürtçe konuşmak yasaktı. Bu yasağı delmek için ya okulun kuytu bir köşesine gitmek ya da yatakhanelere........

© Habertürk