Yaşlanmak güzel değildir belki ama güzel yaşlanmak, güzeldir. Kendisiyle barışık insanlar güzel yaşlanır. Saçları beyazlar, sakalları kırlaşır, yüzünün derisi buruşur; “olsun” der “yaşlanmak zaten budur”, kendini o haliyle daha çok sever, merhamet akar böylelerinin yüzlerinden, Hulusi Kentmen gibi babacan ihtiyarlar bunların arasından çıkar.

Ama eğer bir insan yaşlılığını sevmiyorsa, ihtiyarlıkla baş etmek, kırışıklıklarını gizlemek için gerdirilmiş bir yüzle çıkıyorsa insanların arasına, o insan kendisiyle barışık değildir; kendisiyle barışık olmayan insanlar güzel yaşlanmaz.

Ne yazık ki öfkeli, sinirli birçok Kemalist gibi Zülfü Livaneli de güzel yaşlanmadı. Çok partili hayatla yaşıt olan Livaneli, bu yaştaki her olgun ihtiyardan (hele sanatçıysa) beklenecek; ayrıştırmadan uzak, uzlaştırıcı, hikmetli sözler söylemek yerine, 31 Mart’ta yapılacak olan seçimleri “gerici” ve “ilerici” diye ayırdığı iki ordunun karşılaşmasına benzetti. Benzettiği hadise de bundan tam 115 sene önce vuku bulmuş olan 31 Mart darbesiydi, sözleri şöyle:

“31 Mart seçimlerini ya gerici ordular, avcı taburları ya da Hareket Ordusu kazanacak. (Livaneli, bunu dedikten sonra yanındaki İmamoğlu’nun elini havaya kaldırarak şöyle devam etmiş) Hareket Ordusu’nun kazanacağına ben çok inanıyorum.”

Peki Livaneli’nin sözünü ettiği 31 Mart’ta ne olmuştu? Gerçekten de “gerici” ordu mensupları ile “ilerici ordu” mensupları karşı karşıya mı gelmişti? Avcı taburlarını İstanbul’a kim göndermişti? Alayı gerici miydi? Yoksa “gerici” dediği Avcı Taburlarını, “ilerici” dediği İttihatçılar, İstanbul’a geliş vizesi için mi kullanmışlardı?

31 Mart 1909 darbesi üzerinden tam tamına 115 sene geçti. Darbe hâlâ birçok yönüyle karanlıkta. Kim tertipledi, İttihatçılar mı, Abdülhamit mi, İngilizler mi hâlâ tarihçiler tartışıyor bu meseleyi ama tartışılmayan tek bir şey var, o da bu darbe o zamana kadar Selanik’ten İstanbul’a gelmenin bir yolunu arayan İttihatçılara bu şehrin kapılarını açtı, açmakla kalmadı, İttihatçıların Selanik’ten gelip İstanbul’a yerleşmelerine, ardından Bab-ı Ali baskınıyla kesin ve mutlak iktidarı ele geçirmelerine imkan sağladı. Yani darbe, sadece ama sadece İttihatçılara yaradı.

31 Mart 1909 tarihi Rumi takviminde 13 Nisan’a tekabül ettiği için “31 Mart İhtilal-i Askeriyesi” adıyla bilinen bu elim hadise bu tarihle anılıyor.

Askeri darbeler tarihinin birçok ilki bu olayla başlıyor. “İrtica tehlikesi” ilk defa siyasal literatürümüze o günden itibaren girdi. (“Bölücülük” henüz icat edilmemişti, 1970’li yılların “anarşistlerinin” babaları da henüz doğmamıştı.)

Askerin siyasete fiilen karışması da ilk olarak bu hadiseyle yoğun olarak başladı. Bir askeri darbe girişimi dış destek olmadan (olayda İngiliz-Alman parmağı vardı) başarılı olamaz kuralı da o gün işletildi. Ve en önemlisi, bir askeri darbe ortamı nasıl yaratılırın mükemmel bir örneğidir o gün… Dahası bir askeri darbe öncesinde, onu hazırlamak için ne tür kumpaslar kurulur, kim nasıl bir kılığa sokulur, moda deyimiyle “darbe mekaniği” nasıl işletilir, hedef nasıl şaşırtılır gibi hayati meseleler hep o gün tedavüle sokuldu.

Bir de 31 Mart, İttihatçıların dört sene sonra yapacakları büyük darbenin, meşhur “Bab-ı Ali Baskını”nın da altlığını oluşturdu.

İttihatçılar 2. Meşrutiyeti Sultan Abdülhamit’e ilan ettirdiler ama tam anlamıyla “muktedir” olamadılar. Hatta İstanbul’a bile gelemediler, bağlı oldukları 3. Orduyla birlikte Selanik’te kaldılar. Ama “meşrutiyete göz kulak olsunlar” diye İstanbul’a üç Avcı Taburu gönderdiler, taburun başında Resneli Niyazi’yle birlikte dağa çıkmış olan Hamdi Çavuş vardı.

Kısa sürede kaos baş gösterdi İstanbul’da. Prens Sabahattin’in Ahrar Fırkası ile İttihat ve Terakki Cemiyeti çekişmesi, bugünkü çekişmeden daha şiddetli bir hal aldı. Rejim değişikliği yüksek sesle ifade edildi. İdamından sonra İngiliz ajanı olduğu söylenen Volkan gazetesi başyazarı Derviş Vahdeti kışkırtıcıların en önündeydi. Hemen arkasından Serbesti gazetesi başyazarı Hasan Fehmi, Kürt Mevlanzade Rıfat sanılarak, “al sana Mevlan” diyerek Galata Köprüsü üzerinde İttihatçıların silahşorları tarafından öldürüldü, katil iki tarafı da polis kontrolünde olan köprüden elini kolunu sallayarak kaçtı.

Ordu içinde “mekteplilerle” alaylılar çatışması ayyuka çıktı. İttihatçılar dışında kalan “alaylılar” ordunun üçte ikisini oluşturuyordu. Alaylılar buldukları her fırsatta “namaz bahanesiyle” eğitimden kaçıyor, İttihatçılar ise onların etkisini kırmak için modern bir ordu kurmak istiyorlardı. O zamana kadar din adamları askerlikten muaftı. Bu yüzden Anadolu’da gençler askere gitmemek için medreselere kayıt yaptırıyordu. İttihatçılar, Mart başında din adamlarının da askere alınmasını sağlayan bir kanun çıkardılar ve fitil ateşlendi.

İşin ilginç yanı, Meşrutiyetle birlikte ayrıcalıklarını kaybetmiş din adamları, şeriat sisteminin gevşediğine inanan ulema, İttihatçılara diş bileyen muhalifler değil, 12 Nisan’ı 13 Nisan’a bağlayan gece İttihatçıların “Meşrutiyete göz kulak olsunlar” diye Selanik’ten getirdiği 2. ve 3. Avcı........

© Habertürk