Bu yazımızda; kolluk tarafından elde edilen istihbari bilgiler ile belgelerin, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.169 uyarınca tutanak altına alınması gerektiği, tutanakta yer alan tanıkların ve ihbarcının mahkemece dinlenerek, istihbari bilginin ne şekilde alındığının tespiti ile istihbari bilginin kaynağı olan kişilerin veya ihbarcının duruşmada veya gizli tanık sıfatıyla dinlenerek CMK m.206’ya göre ortaya koyulması ile CMK m.216’ya göre tartışılması ve CMK m.217 uyarınca mahkeme önüne getirilerek duruşmada tartışılarak delillerin mahkemece değerlendirilmesi gerektiği ele alınmıştır.

1- Ceza Muhakemesinde İstihbari Bilgi ve Belgeler

İstihbarat; yeni öğrenilen bilgiler, haberler, duyumlar ve bilgi toplama, haber alma anlamına gelmektedir[1]. Teknik anlamda ise “Politika yapıcıların ve ilgili devlet kuruluşlarının milli güvenlik ve menfaatlere ilişkin konularda doğru kararları verebilmek için ihtiyaç duydukları, rakip veya düşman tarafından korunan haber, bilgi ve tecrübeleri esas alan, bunların gizli toplama, işleme, analiz ve değerlendirme işleminden geçirilmesiyle üretilen, ilgili olduğu konuda karar vericiler için yeni bir anlayış geliştiren nihai ürün ve bu ürünü ortaya çıkaran faaliyet” olarak tanımlanmaktadır[2]. Suçların önlenmesi veya işlenen suç ile failinin ortaya çıkarılabilmesi amacıyla; polis, jandarma, diğer kolluk görevlileri istihbari bilgi toplamakla yetkili kılınmışlardır. Casusluk faaliyetlerini, Anayasa ile kurulu düzeni ve Devletin güvenliğini bozmaya dönük faaliyetleri önlemek ve ortaya çıkarmak için de Milli İstihbarat Teşkilatı mensupları tarafından istihbari bilgi ve belgeler toplanabilmektedir. MİT’in görevlendirildiği konular dışında bir bilgiye veya belgeye tesadüfen ulaştığı durumda, bunu ilgili makama gönderme yetkisi ve hatta yükümlülüğü bulunmaktadır. 2937 sayılı MİT Kanunu’nda MİT’in görevleri ve yetkileri sayılmış olmakla birlikte, sahada karşılaşılan veya tesadüf edilen görev dışı konularda bilgi ve belge temin eden MİT, bunları ilgisine binaen idari veya adli kolluğa aktarır.

Toplanan istihbari bilgiler; kolluk görevlileri tarafından rapor haline getirilmekte, varsa istihbaratın doğruluğunu gösteren iz, eser ile somut delillerden de raporda bahsedilmektedir. Polis ve jandarmanın “önleyici kolluk” olarak yürüttüğü faaliyetler sırasında topladığı bilgi ve belgelerin raporlanması mümkündür. Tüm bu raporların içeriklerinin doğruluğuna ve somut delillerle desteklenmesine göre delil niteliği taşıma ihtimali bulunmaktadır.

Ceza Muhakemesi Hukukunda her şey delil olabilir. Bunun sınırı; delilin kanuna ve akla uygun, olayla bağlantılı, maddi hakikate ulaşmaya elverişli, hukuka uygun yol ve yöntemlerle elde edilme gerekliliğidir. Deliller; yegane, belirleyici, tamamlayıcı, yan veya yardımcı veya ilgisiz olabilir. “Delil başlangıcı” olarak adlandırılan, iz, eser, emare gibi bulgu ve bilgiler de elde edilebilir.

Kolluk tarafından hazırlanan ve içeriği somut delillerle desteklenmesi gereken rapor, delil başlangıcı niteliğinde belge sayılabilir; zira elde edilen istihbari bilgi ve belgeler niteliği itibariyle tek taraflı, dolaylı, gizli, doğruluğu kesin olarak bilinmeyen ve belirli bir işleme tabi tutulmuş bilgiler olup, bu verilerin haricen delillendirilmemesi halinde tek başlarına hükme esas alınamayacaktır[3].

Nitekim Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nin 16.04.2019 tarihli, 2018/3918 E. ve 2019/2665 K. sayılı kararında; Emniyet Genel Müdürlüğü’nden gelen yazı cevabında yargılamada “belirleyici delil” olarak dikkate alınan raporların istihbari bilgi notları olduğunun anlaşıldığı durumda, dosyaya konu suç da dikkate alınarak “Somut olayda, silahlı terör örgütüne üye olduğu kabul edilip, örgütsel faaliyetlerin yoğunluğu ve önemi bakımından temel cezası üst sınıra yakın olarak belirlenen sanığın, yargılamanın yenilenmesi sonucunda, istihbari nitelikteki yazının hükme esas alınamayacağının anlaşılması ve Yerel Mahkemenin de bu doğrultuda kabule varması karşısında, istihbari nitelikteki görüş yazısı suçun sübut ve vasfının belirlenmesinde hükme esas alınmamalıdır. Dosya kapsamında bulunan diğer delillerin suçun sübut ve vasfının değerlendirilmesinde yeterli olup olmadığı değerlendirilmeli, yeterli görülmesi halinde oluşan yeni durum karşısında TCK m.61’deki ölçütlere göre temel cezanın belirlenmesi gereklidir, …” gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.

Buna göre; ceza yargılamasında her şey delil olarak kabul edilmekte olup, ancak bunların akılcı, olayla ilgili, hukuka uygun ve somut delil niteliği taşıması şarttır. Kolluk tarafından elde edilen istihbari bilgi ve belgeler delil başlangıcı niteliğinde olup, içeriklerinin somut delillerle desteklenmesi ve muhteviyatı itibariyle doğruluğunun ortaya koyulması gerekmektedir. İstihbari bilgi ve belgelerin somut delillerle desteklenmesi halinde, delil değeri kazanmaktadır.

Buna ek olarak; Milli İstihbarat Teşkilatı’nın casusluk ve Devlet sırlarına karşı işlenen suçlar hariç olmak üzere topladığı bilgilerin delil olarak kullanılabilmesi hukuka aykırı olup, MİT’in raporlarının delil sayılabilmesinin yolu, yalnızca 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu ek m.1/1’in kapsamına giren suçlarda gündeme gelebilmektedir. Kanunun ek m.1/1 göre; “Milli İstihbarat Teşkilatı uhdesindeki istihbari nitelikteki bilgi, belge, veri ve kayıtlar ile yapılan analizler, Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Yedinci Bölümünde yer alan suçlar hariç olmak üzere, adli mercilerce istenemez”. TCK m.326 ila 339’da yer alan bu suçlar, casusluk suçları ile Devlet sırlarına karşı işlenen suçlardan ibarettir. Bu suçların dışında MİT’in istihbari nitelikte topladığı bilgi, belge, veri ve kayıtlar ile yaptığı analizler yargılamada delil olarak kullanılamaz[4].

2- Elde Edilen İstihbari Bilgi ve Belgelerin Tutanak Altına Alınması

Yazılılık ilkesi, soruşturma evresinde gerçekleştirilen sözlü veya hareket şeklindeki tüm iş ve işlemlerin tutanağı geçirilmesini ifade etmektedir[5]. Adli makamlar, görevlerini ifade ettikleri sırada gördükleri ve duydukları her hususu tutanağa geçirmek zorundadırlar.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.169’da;........

© Hukuki Haber