Bu yazımızda; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.116 uyarınca konutta yapılacak arama için verilen kararın, konutta bulunan, konuta gelen, konutta ikamet edip arama sırasında dışarıda olan kişilerden kimi kapsayacağı incelenecektir.

I. Türk Hukuku’nda Arama

Hukukumuzda arama; CMK m.116 vd. ve Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği (Yönetmelik) m.5 ila m.7 kapsamında adli arama, 2559 sayılı Polis Vazife Salahiyeti Kanunu m.9 ve Yönetmelik m.19 kapsamında da önleme araması şeklinde yapılabilir. Yönetmeliğin 8. maddesinde karar olmaksızın arama yapılabilecek haller düzenlenmiş olsa da, normlar hiyerarşisinde Anayasa m.20/2[1] açıktır, buna aykırı yapılacak arama ve sonuçları Anayasaya ve hukuka sayılır [2].

Kolluk; PVSK m.4/A ve Yönetmeliğin 27. maddesi kapsamında durdurma ve “kaba üst yoklaması” yapma yetkisine sahiptir. Kolluk bu yetkisini kullanırken; kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması isteyemez[3].

II. Konutta Arama

Konutta arama; yalnızca adli arama şeklinde yapılabilir. “Önleme araması” başlıklı PVSK m.9’da açıkça düzenlendiği üzere; Konutta, yerleşim yerinde ve kamuya açık olmayan işyerlerinde ve eklentilerinde önleme araması yapılamaz.

“Karar alınmadan yapılacak arama” başlıklı Yönetmeliğin 8. maddesinin (f) bendine göre; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 24 üncü maddesindeki kanunun hükmü ve amirin emrini yerine getirme, 25 inci maddesindeki meşru savunma ve zorunluluk hali ve 26 ncı maddesindeki hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası ile diğer kanunların öngördüğü hukuka uygunluk sebepleri ve suçüstü halinde yapılan aramalarda, toplum için veya kişiler bakımından hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak amacıyla veya kapalı yerlerden gelen yardım çağrıları üzerine, konut, işyeri ve yerleşim yeri ile eklentilerine girmek için arama emri veya kararı aranmaz. Yönetmeliğin 8. maddesi böyle bir düzenlemeye yer vermekle birlikte, bu maddenin Anayasa m.20/2’ye aykırılığı tartışmasızdır.

Adli arama; şüphelinin, sanığın veya bunların yakalanabilmesi, suç delillerinin elde edilebilmesi amacıyla diğer bir kişinin de üstünde, eşyasında, konutunda, işyerinde veya ona ait diğer yerlerde yapılabilir (CMK m.116).

Adli arama; CMK m.119’a göre hakim kararı, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde kolluk amirinin yazılı emri ile yapılabilse de; konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda arama sadece hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile yapılabilir.

Suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan haller ile yakalanmış veya gözaltına alınmış olup da firar eden kişi veya tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla yapılanacak aramalar haricinde, gece vakti konutta arama yapılamaz. Türk Ceza Kanunu m.6/1-e’ye göre; gece vakti deyiminden; güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi anlaşılır.

CMK m.119/4’e göre; Cumhuriyet savcısı hazır bulunmaksızın konutta konut, işyeri veya diğer kapalı yerlerde arama yapılabilmesi için o yer ihtiyar heyetinden veya komşulardan iki kişi bulundurulmak zorundadır. Komşulardan veya ihtiyar heyetinden bulundurulan kişi sayısının iki yerine bir olması dahi, yapılacak aramayı hukuka aykırı hale getirecek, elde edilen bulgu ve deliller yargılamanın konusu edilemeyecektir.

Avukat bürolarında veya büro ile birlikte kullanılan konutlarında, yine konutunun büro olarak kullandığı bölümlerinde, esasen avukatlık mesleği faaliyetlerinden dolayı yapılan aramalarda ise, Cumhuriyet savcısının arama mahalinde bulunması........

© Hukuki Haber