I. Giriş

Bu yazımızda; kolluk görevlileri tarafından Cumhuriyet Savcısının emir ve talimatı olmaksızın ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 140. maddesi uyarınca verilmiş teknik araçlarla izleme kararı olmaksızın, suç şüphesi altındaki sanığa kameraların yakınlaştırılması, belli bir yere odaklanma özellikleri de kullanılmak suretiyle MOBESE (Mobil Elektronik Sistem Entegrasyonu) kameraları aracılığıyla izlenmesi ve delil toplanması, bu şekilde elde edilen delillerin hukuka aykırılığı kaleme alınmıştır.

II. CMK m. 140 uyarınca Teknik Araçlarla İzleme Nedir?

“Teknik araçlarla izleme” başlıklı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.140’da yer alan Teknik araçlarla izleme koruma tedbiri, ilgili maddede belirtilen suçların işlendiği hususunda somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka suretle delil elde edilememesi halinde, şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetlerinin ve işyerinin teknik araçlarla izlenebileceğini, ses veya görüntü kaydı alınabileceğini düzenlemiştir. Burada yapılan izleme, belirli bir süre devam etmekte olup, kişilerin hareket veya ilişkilerinin görüntülenmesi ya da yaptıkları konuşmalarının tespitini amaçlamaktadır. Tedbir; kişinin özel hayatının gizliliği ve haberleşme hürriyetine esaslı bir müdahale teşkil edecek olup, tedbirin uygulanması bakımından uzatma süresi dahil dört hafta gibi kısa bir süre getirilmiştir.

CMK m.140/2’ye göre; teknik araçlarla izleme koruma tedbirine başvurulabilmesi için somut delillere dayanan kuvvetli suç şüphesi bulunması ve başka suretle delil elde edilememesi gerekmekte olup, koruma tedbirinin ağırlığından dolayı karar alınabilmesi için belirli şartların bulunmasının yanısıra, karar mercii açısından CMK m.140/2’ye göre, teknik araçlarla izlemeye “hakim”, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise “Cumhuriyet savcısı” tarafından karar verileceği düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararların da yirmi dört saat içinde hakim onayına sunulması gerektiği, yirmi dört saatin dolması veya hakim tarafından aksine bir karar verilmesi halinde ise, kayıtların derhal imha edilmesi gerektiği net bir şekilde ifade edilmiştir.

MOBESE’leri, şüpheli veya sanığa yönelik CMK m.140’da öngörülen tedbirle aynı görmemek gerekir. MOBESE; herhangi bir suça, şüpheliye veya sanığa karşı kurulan bir delil elde etme aracı olmayıp, kamu düzeninin sağlanması ve korunmasına yönelik çok amaçlı denetleme sistemi olup, adli maksatlı kurulmamıştır. Ayrıca, MOBESE ve güvenlik kameralarının görünür ve aleni olması gerekmektedir. Gizli şekilde yerleştirilen güvenlik kameralarının, hem özel hayatın gizliliğini ihlal edeceğini ve hem de yapılan kayıtların hukuka aykırı delil olması sebebiyle yargılamalarda kullanılamayacağını belirtmeliyiz[1].

III. Teknik Araçlarla İzleme Kararı Olmaksızın MOBESE Aracılığıyla Faillerin İzlenmesi

Açık kaynakta MOBESE, yani Mobil Elektronik Sistem Entegrasyonu; “Türkiye Cumhuriyeti’nin 81 ilinde bulunan bir sistemle, suç ve suçluyla mücadele eden güvenlik kuvvetlerinin elini güçlendirmek amacıyla kurulan kameralı güvenlik sistemi” olduğu belirtmiştir.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun dördüncü kısmında “Koruma Tedbirleri” başlığı ile yer alan, “hukuk devleti” ilkesini gözetmek suretiyle, maddi hakikate ve adalete ulaşılmasını hedefleyen teknik araçlarla koruma tedbiri incelendiğinde; teknik araçlarla izleme koruma tedbirinde suça, delillere ve failine ulaşılmasında mutlaka hakimin kararının alınması gerektiği, ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından bu kararın alınabildiği, bunun dışında keyfi uygulamalarla kolluğun yetkisiz olarak teknik araçlarla izleme tedbirine başvuramayacağını öncelikle belirtmeliyiz.

Kolluk tarafından gerçekleştirilen bu işlemlerin ve alınan keyfi kararların; özel hayatın gizliliği ve korunması hakkının ihlal edeceği, bunun İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi m.8 ve Anayasa m.20/1 ve m.20/2 kapsamında adeta hiçe sayılacağı, bu şekilde kolluğun, CMK m.140 uyarınca usulüne uygun teknik araçlarla izleme koruma tedbiri kararı almadan veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının kararı olmadan “hukuk devleti” ilkesi ihlal ederek, ne pahasına olursa olsun, ama delil elde edilsin mantığı ile hareket ettiği, maddi hakikate ve adalete ulaşırken suça konu delillerin bu şekilde elde edilemeyeceği, elde edilse dahi bu delillerin yargılamada kullanılamayacağı tartışmasızdır.

Belirtmeliyiz ki; izleme yöntemleriyle kişisel verilen toplanması, bunların bir yere kaydedilmelerinin planlanması ve kaydedilmesinde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8. maddesinde yer alan suçla mücadele ve mağdur haklarının korunmasına hizmet ettiği ölçüde bu tür müdahaleler hukuka uygun sayılabilir. Elbette kamu düzeninin ve güvenliğinin korunması, hukuk düzenini bozan suçların ve faillerinin ortaya çıkarılabilmesi için önleyici veya adli mahiyette koruma tedbirlerine başvurulması gerekir. Ancak kişi hak ve hürriyetlerine yönelik sınırlama gerekliliğinde, yasallığın ve “Temel hak ve hürriyetlerinin sınırlanması” başlıklı Anayasa m.13’ün dikkate alınması zorunludur. Kamu yararı gerekçe gösterilmek suretiyle kişi hak ve hürriyetlerinin sürekli ve öngörülemez şekilde sınırlamaya tabi tutulması doğru olmayacağı gibi, bu konuda hukukun evrensel ilke ve esaslarının koruyucusu olan Anayasa ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nden de uzaklaşılmaması gerekir.

Deliller; Anayasa m.38/6, CMK m.206/2-a, CMK m.217/2 uyarınca hukuka uygun yol ve yöntemlerle elde edilmelidir. Bu nedenle; MOBESE üzerinden usulüne uygun CMK m.140 uyarınca hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hal nedeniyle Cumhuriyet savcısının emir ve talimatı olmaksızın gerçekleştirilen teknik araçlarla izleme koruma tedbiri CMK m.160, m.161 ve CMK m.140’a aykırıdır. Bu nedenle hakim kararı veya Cumhuriyet savcısı tarafından emir ve talimat olmadan elde edilen görüntü ve seslerin, hukuka aykırı yol ve yöntemlerle elde edilmiş deliller kapsamında sayılacağını ve bunun keyfi uygulamalara yol açacağını belirtmek isteriz.

PVSK Ek m.6/3’e göre; “Edinilen bilgi veya alınan ihbar veya şikayet üzerine veya kendiliğinden bir suçla karşılaşan polis, olay yerinde kişilerin ve toplumun sağlığına, vücut bütünlüğüne veya malvarlığına zarar gelmemesi ve suçun delillerinin kaybolmaması ya da bozulmaması için derhal gerekli tedbirleri alır”. Böylece; maddi hakikate ve adalete ulaşılmasına engel olacak nitelikte delilin kaybolması veya bozulması tehlikesi ile karşı karşıya kalınması halinde, kolluğun bu delilleri korumak için gerekli tedbirleri alması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bu tedbirlerin ne olduğu ile ilgili hükümde bir sınır çizilmemiş olmakla birlikte, bu durum kolluğa sınırsız bir yetkinin verildiği anlamına gelmeyip, Anayasada güvence altına alınan hak ve özgürlüklerin özüne dokunulmadan, burada çizilen sınırlar çerçevesinde hareket edilmelidir.

Özel hayatın gizliliği ve korunması hakkı; Anayasa m.13’e ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS) m.8/1 ve Anayasa m.20/1’de düzenlenen özel hayata saygı hakkının ihlalinin gündeme gelmemesi için, Anayasa m.20/2’ye uygun olarak sınırlandırılabileceği gözönünde bulundurulmalı, bu hükümlere riayet edilmelidir. Bir başka ifadeyle; PVSK ek m.6/3’de düzenlenen yetkinin sınırları, Anayasa ve kanunlarda yer alan hükümlerle belirlendiğinden, bu hükmün kolluğa sınırsız bir yetki tanıdığı söylenemez.

Yeri gelmişken; burada tartışılması gereken husus, önleme amaçlı kurulan kameralardan elde edilen delillerin adli makamlar tarafından delil olarak kullanılıp kullanılamayacağıdır. Uygulamada bu kayıtların delil olarak kullanıldığı görülmektedir.........

© Hukuki Haber