(Balasagun, 1020? – Kaşgar, 1070?)
3647 Munı ma eşitgil takı belgülüg,
biligke ukuşka bu söz ülgülüg
Bir de sen şunu dinle; bu söz, geçekten, bilgi ve akıl için bir ölçüdür.
3648 Neçe andağ erse bu dünyâ hâli,
açığ kılma özke tiriglik yolı
Bu dünyanın hâli her ne kadar dediğin gibi ise de, sen kendisine hayatı o kadar zehir etme.
3649 Bu keŋ dünyâ özke küçün kılma tar,
yazukluğ kulıŋa bayat fazlı bar
Bu geniş dünyayı kendine zorla daraltma; günahkâr kulu için, Tanrının fazlı ve rahmeti vardır.
3650 Adâbı telim erse rahmet üküş,
yazukluğ üçün boldı rahmet küsüş
Azabı çok ise, rahmeti de boldur; günahkârlar için rahmet aziz bir şeydir.
3651 Adâbka katığ kork umın rahmetin,
tapuğ kıl yetürgil bu kulluk atın
Azabından çok kork, fakat rahmetinden de ümit kesme; ibâdet kıl ve bu kulluk adının icaplarını yerine getir.
3652 Ajun bodnı barça uluş kend kodup,
turup tağka kirse uluğ yük yüdüp
Bütün dünya halkı kasaba ve şehirleri bırakıp, büyük yük yüklenerek, kalkıp, dağlara ihtifâya çekilmiş olsalardı,
3653 Buzulğay ajun barça kalğay kuruğ,
apa oğlanı barça kesgey uruğ
Dünya bozulur, her taraf boş kalır ve insanoğullarının nesli kesilmiş olurdu.
3654 İki ev yarattı bu halkka kamuğ,
biri atı uçmak biriniŋ tamuğ
Tanrı bütün bu halk için iki ev yarattı: birinin adı cennet, birinin de cehennemdir.
3655 Yana barça yalŋuk bu dünyâ tilep,
yügürse tüni barça künke ulap
Yine bütün insanlar geceyigündüze katıp, bu dünya peşinde koşarak,
3656 Tapuğ kodsa dünyâ tilese turuğ,
yeme kalğay erdi bu uçmak kuruğ
İbâdeti bırakıp, dünya nimetlerine rağbet etseler ve buna mukabil cehenneme girseler, cennet yine de boş kalmazdı.
3657 Bayat berdi kulka iki köz kulak,
biri dünyâ baksa biri ukbi bak
Tanrı kula iki göz ve iki kulak verdi; biri ile bu dünyaya bakarsa, biri ile de âhirete bakmalıdır.
3658 Elig berdi iki sunup tutğuka,
biri dünyâka tut biri ukbika
Uzanıp elde etmek için, insana iki el verdi; birini bu dünya için kullanırsan, birini de âhiret için kullan.
3659 Adak berdi iki yorığu üçün,
berü maŋsa biri naru maŋ küçün
Yürümek için iki ayak verdi; biri ile bu tarafa bir adım atarsan, bir adımı, senin için zahmetli de olsa, oraya at.
3660 Yeme yakşı aymış bügü bilgi keŋ,
ajunda çavıkmış akı elgi keŋ
Dünyaya şöhret salmış, cömert, eli açık, hakîm ve geniş bilgili insan gene güzel söylemiş.
3661 Ayâ kul boluğlı ukuşluğ oduğ,
osal bolma saklan tokığay yoduğ
Ey kul olan akıllı ve uyanık insan, ihmalkâr olma; dikkatli ol, başkasının yüzünden sana zarar gelmesin.
3662 Törütti bayat bu ikigün ajun,
munı bulsa tavrat anı kol özün
Bu her iki dünyayı da Tanrı yarattı; birini bulunca, koş, diğerini de ara.
3663 Apa oğlanın barça erklig bayat,
açığlı toduğlı törütti bu at
Kadir Tanrı insanoğullarının hepsini acıkan ve doyan mahlûklar olarak yarattı ve onlara böyle ad verdi.
3664 Eginke kedim ya boğuzka yemi,
kerek ay kadaş bu tiriglik emi
İnsanın sırtına elbise ve boğazı için yemek lâzımdır; ey kardeş, bunlar hayat ilâçlarıdır.
3665 Tirigke bu neŋdin keçiş yok kadaş,
egin bütgü ton hem karın todğu aş
Sırtını örtmek için elbise ve karnını doyurmak için yemek, ey kardeş, yaşayanlar için bunlardan vazgeçmek imkânsızdır.
3666 Halâl dünyâ bulsa yese kazğanıp,
çığayka ülese anıŋdın alıp
Helâl dünya nîmeti bulmalı ve kazanıp yemeli, bir kısmını da fakirlere dağıtmalıdır.
3667 Kişi ağrukı bolmasa bu boğuz,
kişi unmazı ol bu ağruk yavuz
Kâşki bu pılıpırtı ve bu boğaz olmasa; bu pılıpırtı ve bu boğaz insanın vaz geçemediği şeylerdir.
3668 Bayat adliŋe tutçı korku yorı,
umın fazlıŋa tutçı tegnü yorı
Tanrının adinden dâima korkarak yaşa, fakat fazlından da hiç bir zaman ümit kesme.
3669 Bu iki ara boldı kulluk bilin,
bu ol yol yaŋılma bu kulluk yolın
Kulluk bu ikisinin arasındadır, bunu bil; yol budur, bu kulluk yolunu kaybetme.
3670 İdi yakşı aymış bilig bergüçi,
biligsizke öt sav erig bergüçi
Bilgisizlere bilgi, öğüt ve nasihat veren insan çok güzel söylemiş.
3671 Ricâ birle havfnı kanat sen kılın,
bu iki arakı yoluğ sen alın
Sen rica ile havfi kendine kanat edin; bu ikisinin arasındaki yoldan şaşma.
3672 Bayat yarlığın kıl özüŋ kullukı,
uçup kir sarayka erejin salın
Tanrının emirlerini yap, kulluğunu yerine getir; saraya uçarak gir ve huzura kavuş.
3673 Ricâ havf bu iki kanat sanı ol,
bu ikin uçuğlı bulur kökke yol
Rica ile havf, bu ikisi iki kanat gibidir; bu ikisi ile uçan göğe yol bulur.
3674 Yazukum üküş tep umınç kesmegü,
tapuğka ınanıp tapuğ yasmağu
Günahım çok diye ümit kesmemeli; yalnız ibâdete güvenerek de ibâdette ifrata gitmemeli.
3675 Tapuğ kıl tapuğ boldı kulluk kamuğ,
kimiŋ atı kul bolsa kılkı tapuğ
İbâdet kıl, kulluk hep hizmetten ibarettir; kimin adı kul olursa, onun şiarı hizmettir.
3676 Ağır tutğu yarlığ uçuz kılsa öz,
uçuzluktın ötrü ağır bolsa öz
İnsan Tanrının emirlerini üstün ve kendisini değersiz tutmalıdır; böyle davranmakla, sonunda kendisi kıymet bulur.
3677 Tapuğka özüŋni çığay bil çığay,
tapuğka çığay bil yazuklarka bay
İbâdette kendini fakir bil, fakir; ibâdetçe fakir ve günahça zengin bil.
3678 Kişide yavuzı özüŋ bil özüŋ,
meger edgü bolsa özüŋ hem sözüg
Kendin de, sözün de iyi olsa dahi, insanlar arasında kendini kötü bil, kendini.
3679 Munu bilmişimni ayu berdim uş,
sözüm işke tutğıl yarın kelge tuş
İşte ben bildiklerimi sana söyledim; sözüme göre hareket edersen, yarın karşılığını bulursun.
3680 Kalı tutmasa sen bu aymışlarım,
cevâb kıl yanayın ay ersig erim
Eğer bu söylediklerimi kabul etmezsen, cevap ver, ey merd yiğit, ben de döneyim.
3681 Uzun boldı sözler neŋi asğı yok,
takı ma uzatıp adın tusğı yok
Söz çok uzun oldu, bunu daha fazla uzatmakta artık bir fayda yoktur.
Kutadgu Bilig (Metin), Yusuf Has Hacip, Hazırlayan: Mustafa S. Kaçalin, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 30 Ocak 2024, s. 192-194.
https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubiligmustafakacalinpdf.pdf?0
The post
Kutadgu Bilig’ten Yusuf Has Hacip first appeared on
İnsaniyet.