Siyasete atılan eski futbolcu Gökhan Zan’ın, 31 Mart yerel seçimlerine günler kala bir ses kaydının ortaya çıkması üzerine Türkiye İşçi Partisi’nin Hatay belediye başkanlığı adaylığından çekilmesi tartışılıyor. Zan ses kaydının “montaj” ve” “deepfake” olduğunu iddia etti. Gazetecilerin yakından takip ettiği son iddialar savcılığa intikal etti.

“Seçimler yılında klon seslere hazır mıyız” diye soran Gülin Çavuş ve Mert Can Yılmaz ise demokratik süreçleri hedef alan sesli manipülasyonların yapay zekâyla yaygınlaşabileceği uyarısında bulunuyor. Aynı yöntemle gerçeklerin de “montaj” denilerek gizlenebileceğini vurgulayan iki yazar, ses klonlamanın nasıl yapıldığını, şüpheli bir kayda nasıl yaklaşmamız gerektiğini ve tespit araçlarını anlatıyor.

“Ey [buraya siyasi hasmınızın ismini yerleştirin]! Ya sen kimsin? Kulağımla duyduğuma mı inanacağım, sana mı?”

Bir talihsizlik sonucu 21. yüzyıl Türkiyesi’nde siyaseti günü gününe takip etmek zorunda kalmışsanız muhtemelen resmî gibi görünen yanıltıcı belgeler ve manipüle edilmiş videolar gibi şeylere pek de yabancı değilsinizdir. Sahte belgelere dayalı tartışmalı yargı kararlarıyla bezeli yakın tarihimizin olmazsa olmazlarından olan bu “araçlar” yeni değil. Yeni olan şey artık bunların üretiminin geçmişe nazaran çok daha basitleşmiş ve oldukça efektif yapay zekâ uygulamalarıyla desteklenebiliyor olması.

Ses klonlama araçlarının hâlihazırda Hindistan, Birleşik Krallık, Sudan ve Etiyopya gibi ülkelerde seçimler bağlamında kullanıldığını biliyoruz. Nijerya’da geçtiğimiz sene gerçekleşen seçimlerde sosyal medyada yayılan bir ses kaydıyla muhalif başkan adayının seçimlere hile karıştırma planlarının açığa çıktığı iddia edilmişti. Ancak ilgili kayıt bir ses klonlama uygulamasıyla oluşturulmuştu. ABD Başkanı Joe Biden’ın sesinin klonlanarak New Hampshire’daki demokrat seçmenlerin oy kullanmaktan vazgeçirilmeye çalışıldığını daha önce anlatmıştık.

Gelin şimdi 31 Mart yerel seçimleri yaklaşırken ses klonlama meselesi odağında güncel durumun siyasi yaşamımıza ve demokrasiye potansiyel yansımalarına ilişkin üç ayrı senaryo hayal edelim.

Senaryo 1: Sahte ses kaydıyla hedef alınan muhtar adayı Zerrin

Zerrin’in sınavı zorlu. Klonlanan sesiyle Zerrin’e neler neler dedirtilmiş… Zengin bir semtte bir önceki dönem muhtar olan ve muhtarlığa devam etmek isteyen Zerrin, kayıtta duyulduğuna göre aldığı rüşvetleri yeterli bulmamış, daha fazlası için pazarlık yapıyor. Zerrin’in sesi klonlanarak oluşturulan kayıt, kendisini seçim yarışından ayrılmaya zorlayabilecek düzeyde olabilir.

Zerrin’in en yakın arkadaşları dahi sesin gerçek mi kurgu mu olduğunu anlamakta güçlük çekebilir. Bir kayıtta yer alan sesin klonlanarak oluşturulup oluşturulmadığını anlamak için çeşitli yöntemler varsa da dezenformasyonun yayılma hızı, işin doğrusunun yayılma hızından maalesef çok daha fazla. Eğer Zerrin’in seçmenleri yapay zekâ uygulamalarıyla üretilebilecek dezenformasyon nitelikli içeriklerin farkında değillerse durum kötü.

Şunu da unutmamak gerek: Bilgi operasyonlarının kritik bir amacı da suyu bulandırmak, sadece dezenformasyonu yaymak değil. Zerrin, hakikat ile kurgu arasındaki çizgiyi açığa çıkartmakla uğraşırken rakipleri propaganda çalışmalarına etkin bir biçimde devam ediyor.

Şüpheli bir ses kaydına nasıl yaklaşmalı?

NiemanLab’de yayınlanan bir makalede bu tarz ses kayıtlarının ardındaki hakikati açığa çıkarmak için kanıt temelli yaklaşmak gerektiği ifade edilirken kaydın kaynağına inmenin önemi vurgulanıyor. İlgili makaleden de esinlenerek karşınıza çıkan ses kayıtlarını incelerken şu noktaların önemli olduğunu söyleyebiliriz: