Dr. Çağın Zort’un “Kıbrıs Ağzının Genel Fonetik ve Morfolojik Yapısı” adlı kitap 144 sayfalı kitap, Kıbrıs ağızlarını derinliğine irdeliyor. Genel Yayın Yönetimi Ahmet Deniz Ağca, Sayfa Düzeni-Kapak Tasarımı da Nurhan Ay’a ait olan kitabın önsözünde Dr. Çağın Zort özetle şunları ifade ediyor:
“Kıbrıs ağızları özellikle bazı Anadolu ağızlarını içine almış, ancak değişik coğrafi ve sosyolojik şartlarla zaman içinde kendine özgü özelliklerini oluşturmuştur. Dil açısından içinde pek çok Anadolu ağzını barındırması, farklı olarak Rumcadan kelime ve yapı alması, ayrıca İtalyanca, İngilizce gibi batı dillerinden kelime alışverişi yapmış olması son derece önemlidir. Klasik ağız çalışmalarında genellikle ses bilgisi incelenmektedir. Bir dil için edebiyatın önemi yadsınamaz, ancak öncelikle bir dilin, ağzın veya lehçenin ses, şekil, cümle ve anlam bilgisi açısından incelenmesi de gerekir.”
Türkiye Türkçesi gibi, Oğuz Türkçesinin bir ağzı olan Kıbrıs ağzının özellikle batı ve kuzeydoğu gruplarının ağız özelliklerinin pek çoğunu içine aldığına işaret eden Zort, “konuşma dilinde çeşitlilik olmakla beraber Mağusa, Girne, Lefkoşa, Güzelyurt, İskele, Erenköy ve bunlara bağlı olan köylerde ve kasabalarda Kıbrıs ağızları konuşulduğunu belirtiyor. Ayrıca bugün yazı dili olarak Türkiye Türkçesinin İstanbul ağzının esas alındığını kaydediyor.
Kitapta, Kıbrıs ağzının Türkiye Türkçesi gibi, Oğuz Türkçesinin bir ağzı olduğu ifadeyle verilen bazı örnekler şöyle:
“Çelme takma anlamında olan bayda, Seyhan’da bağda diye geçiyor. Çaltı sözcüğünün Cihangir, Serdarlı, Görneç, Sinde ve Gönendere gibi köylerde olduğu gibi, Türkiye’de İzmir, Tokat, İçel, Muğla, Çanakkale, Bursa, Sivas, Manisa gibi yerlerde de kullanıldığı belirtiliyor. Rumca bir kelime olan çörek otu ‘Garacocco’ ise Fota, Mehmetçik, Görneç, Sinde, Gönendere gibi yerlerde kullanılırken, Antalya’da ‘Karacüccam’ olarak bilindiği kaydediliyor.
‘Kıbrıs tarihinin Kıbrıs ağızlarına olan etkisi’ bölümünde özetle şöyle deniliyor:
“Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de bir ada olması bakımından pek çok devletin gözünün üzerinde olduğu bir adadır. Ortadoğu’ya, Akdeniz’in doğusuna, Süveyş Kanalı’na hakim bir jeopolitik konumdadır, stratejik bir önemi vardır. Halil Fikret Alasya’nın ‘Tarihte Kıbrıs’ adlı kitabına göre, Kıbrıs Adası, adını kına çiçeği denilen bir çiçekten, Kinoros’un kızının adından ya da aşk ilahisi Kipris’ten almıştır. Mısır ve Hitit kaynaklarında ise, adaya ‘Alasya’ denilmektedir. Mecburen imzalanan Sevr Anlaşmasıyla Osmanlı, Kıbrıs’la birlikte pek çok toprak kaybına uğramıştır. İngiliz yönetiminin uygulamalarını beğenmeyen Türkler mallarını, topraklarını satarak göç etmeye başlamışlar ve bu da Rumların işine yaramıştır. Çünkü mallarını satmak isteyen Türklerin mallarını alarak, adadaki Rum mallarını ve de Rum nüfusunu artırmışlardır.”
Kitapta Fransızcadan, İngilizceden, Rumcadan, İtalyancadan geçen bazı kelimelerden örnekler de verilmektedir. Örneğin ‘Barra’, çek, git, defol anlamında olduğu gibi, ev yapımında kullanılan tahta, kale direğinin sağ ve solda dikey olanları için de kullanılıyor. Rumcadan Bodiri-içki içmeye yarayan dar ağızlı küçük bardak, ‘Bulli’-Kümes hayvanlarının yumurtadan çıkmış yavrusu, ‘Şiro’ buldozer, kepçe. İtalyanlardan ise Batariya, fanella(kazak), sakko-ceket, dümen ‘direksiyon’.
Kitabın yazarı, Kıbrıs ağızlarının görülen genel fonetik yapısı ile genel morfolojik yapısından çeşitli örnekler de veriyor. Ayrıca kendisinin ve Şevket Öznur’un ilginç derlemelerini aktarıyor. Bu arada Oğuz Yorgancıoğlu’nun manileri de kitaba ayrı bir renk katıyor.
İnönülü (Sinde) olan Dr. Çağın Zort, Yakın Doğu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun oldu, daha sonra Türk Dili Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisansını tamamladı. Birçok derneklerde görev alan ve ödülleri bulunan Zort, ayrıca çeşitli konferanslarda konuşmacı olarak bulundu. Aydın Akkurt, Bülent Fevzioğlu, Osman Güvenir, Prof. Dr. Hüseyin Işıksal ve Akay Cemal’ın kitaplarının editörlüğünü yaptı.
‘Kıbrıs Ağzının Genel Fonetik ve Morfolojik Yapısı’ isimli eser yastık altında bulunması gereken bir kitap. tavsiye ederken, halen Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın Özel Kalem Müdürü olan Çağın Zort’a teşekkür ederiz.
***
İnşaat Mühendisleri Odası
Başsağlığı mesajları yayınladı
KTMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, değerli üyeleri Sıtkı Sıtkıoğulları’nın babası Fikri Sıtkıoğulları’na Tanrı’dan rahmet, yaslı ailesine başsağlığı dileklerini sunarken, üyeleri Alışan Şenol’un annesi Fikriye Şenol’a da Allah’tan rahmet, kederli ailesine başsağlığı temennisinde bulundu.
Çağın Zort’tan ‘Kıbrıs Ağzının Genel Fonetik Ve Morfolojik Yapısı” adlı ilginç kitap
3
0
11.02.2024
Dr. Çağın Zort’un “Kıbrıs Ağzının Genel Fonetik ve Morfolojik Yapısı” adlı kitap 144 sayfalı kitap, Kıbrıs ağızlarını derinliğine irdeliyor. Genel Yayın Yönetimi Ahmet Deniz Ağca, Sayfa Düzeni-Kapak Tasarımı da Nurhan Ay’a ait olan kitabın önsözünde Dr. Çağın Zort özetle şunları ifade ediyor:
“Kıbrıs ağızları özellikle bazı Anadolu ağızlarını içine almış, ancak değişik coğrafi ve sosyolojik şartlarla zaman içinde kendine özgü özelliklerini oluşturmuştur. Dil açısından içinde pek çok Anadolu ağzını barındırması, farklı olarak Rumcadan kelime ve yapı alması, ayrıca İtalyanca, İngilizce gibi batı dillerinden kelime alışverişi yapmış olması son derece önemlidir. Klasik ağız çalışmalarında genellikle ses bilgisi incelenmektedir. Bir dil için edebiyatın önemi yadsınamaz, ancak öncelikle bir dilin, ağzın veya lehçenin ses, şekil, cümle ve anlam bilgisi açısından incelenmesi de gerekir.”
Türkiye Türkçesi gibi, Oğuz Türkçesinin bir ağzı olan Kıbrıs ağzının özellikle batı ve kuzeydoğu gruplarının ağız özelliklerinin pek çoğunu içine aldığına işaret eden Zort, “konuşma dilinde çeşitlilik olmakla beraber Mağusa, Girne, Lefkoşa, Güzelyurt, İskele, Erenköy ve bunlara bağlı olan köylerde ve kasabalarda Kıbrıs ağızları konuşulduğunu belirtiyor. Ayrıca bugün yazı dili olarak Türkiye Türkçesinin İstanbul ağzının esas alındığını kaydediyor.
Kitapta, Kıbrıs ağzının Türkiye Türkçesi gibi, Oğuz Türkçesinin bir ağzı olduğu ifadeyle verilen bazı örnekler şöyle:
“Çelme takma anlamında olan bayda, Seyhan’da bağda diye geçiyor.........
© Kıbrıs Gazetesi
visit website
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Belen Fernandez
Andrew Mitrovica
Mort Laitner
Nikkei Editorial
Rami G Khouri
Ali Fathollah-Nejad
