Escribo no día dos Inocentes. Unha ironía nos tempos que corren. E fágoo nas vésperas de prender o cachopo de Nadal, tamén chamado tizón ou cepo de Nadal, unha tradición das vellas aldeas, segundo algúns, mesmo anterior ao cristianismo. A nosa xente poñía a arder na lareira un toro grande de carballo que acendían con brasas da cociña vella e mantiñan aceso ata o día dos Reis, e aínda durante todo o inverno a poder ser. Era o símbolo da continuidade da vida, vencellado á sorte e á saúde da familia. Lume novo na casa no solsticio de inverno. Cando chegamos á aldea onde agora vivimos dende hai vinte e cinco anos, o señor Benigno, o noso veciño, patrucio do lugar, sorprendeunos na véspera da noite de fin de ano cun cacharro con brasas para prender a lareira. «Para prender o Ano Novo», díxonos exactamente. Un agasallo. A memoria dos vellos, que seguía viva e nola ofrecía como un xesto de benvida. Dende entón, por estas datas, prendemos e renovamos o lume novo.

Na miña infancia pontevedresa prendiamos tamén a cheminea, pero era outra cousa. Viviamos nun piso. Era unha cheminea de salón, tamén chamada francesa, que os nosos pais acendían por estas datas para acompañar a cea e mais para asar os peros con viño tinto, outra tradición que vén de atrás. Poñían os peros contra o lume, un para cada membro da familia, incluídos os nenos, e deixaban que se fixesen durante toda a comida. Ao final, cando os peros empezaban a abrir coa calor, metíanos en cadansúa cunca de viño tinto, espadeiro ou ribeiro, para que enchoupasen ben. Cuncas grandes de barro. Ás veces poñíanlle tamén canela, e moito azucre, e así marchabamos quentiños para a cama, logo de botar cancións. Daquela aínda non chegara a televisión ás casas e os días de festa cantábase despois de comer. Boa parte do meu galego vén daquelas músicas e aquelas cancións.

Mais teño diante de min unha fotografía dun grupo de nenos. Ollos grandes, húmidos, enormes, ollando para a cámara. Catro nenos e unha nena de Gaza. Entre seis e nove anos, rodeados de cachotes, muros caídos, trabes fumegantes. Poderían ser tamén da Ucraína, do Sudán, de Afganistán, se cadra dalgún kibutz de Israel, de Etiopía, das pateras do Mediterráneo, dos desertos terribles de México, arriscándose a pasar o río Grande… Son os inocentes da historia. A marea da semana pasada non a puiden escribir pensando neles, porque os tiña diante, rodeado de crismas, nadaliñas e postais desexando bo Nadal e Feliz Ano Novo: a opulenta retórica destas datas. Pensaba escribir un texto de Belén lembrando en parte o libro do noso compañeiro Miguel-Anxo Murado, do que falei hai un par de semanas. Mais que dicir que non soe a falso? Como lavar a conciencia diante da traxedia que nos abafa? Quen lles ha prender o cachopo de Nadal para desexarlles bo ano?