Asıl sorunumuz hâlâ sığınmacı meselesine insan onuru merkezli, insan hakları merkezli bakamamaktaki problemli zihin yapısıdır. Bizce asıl milli güvenlik ve iç güvenlik sorunumuz budur! Eğer insan hakları ihlallerini engellemede ilerleme kaydedersek elbirliğiyle diğer konularda da sığınmacıları daha fazla mağdur etmeden; algılara maruz kalan vatandaşlarımızın da endişelerini giderici bir siyaset üretebilmemiz mümkündür!

• BAHADIR KURBANOĞLU
• 20 Kasım 2023

Suriyeliler konusuna bir parça ara verip, bu defa Afgan göçmenlerin yaşadığı trajediyi mercek altına almaya çalışacağız. Onları savunmaya gayret eden hukukçuların ve baroların mülteciler konusunda hukuk ve yargı denetimi dışındaki bürokratik uygulamalarla ilgili isyanlarını da kamuoyunun ve siyasetin dikkatine bir kez daha getirmeye gayret sarf edeceğiz.

Türkiye kamuoyunun uzak olduğu bu coğrafyaya ilişkin verilecek bilgiler empati yapma konusunda ne kadar yardımcı olur bilemeyiz ama BM tarafından desteklenen ve dünyanın en büyük insani yardım bilgi platformu olan reliefWeb’e göre 5,2 milyon insan Afganistan dışına çıkarken, 3 milyon kadarı da ülke içi göçe maruz kalmış durumda. Sel, deprem, kuraklık gibi afetlerle boğuşmaları bir yana, 20 milyon insan da açlıkla karşı karşıya ve acil yardım ihtiyacı içinde. Yani “Afganistan” dediğimizde yıllar süren önce Rusya, ardından ABD işgallerinin ve bunlara karşı direnişin yarattığı savaş şartlarının uzantısı olan bir ülkeden bahsediyoruz.

Suriyeliler konusu önce muhalefet, bilahare iktidar eliyle yeter derecede kamuoyunda rahatsızlık, hatta öfke uyandıran bir konu haline getirildikçe; Afgan göçmenler meselesi daha da öksüz bir hal almakta. En insani yaklaşım maalesef “Suriyeliler savaştan kaçtı ama Afgan meselesi başka…” şeklinde gündem edilmekte.

Ekonomi-politik sebeplerin de etkisiyle toplumsal yapıda oluşturulan öfke hali, Afgan göçüne eşlik eden komplo teorileriyle birleştiğinde, geriye sadece Afgan sığınmacılar için acı mağduriyetlerin bakiyesi kalmakta.

Ne İktidarın Ne Muhalefetin Gündeminde

Göç ve sınır güvenliği her gündeme geldiğinde iki yaklaşım dışında bir tavır görebilmek maalesef mümkün değil.

İktidar kanadı sınır güvenliğine azami dikkat gösterildiğinin; üstün teknoloji ürünü kameraların, sensörlerin, tel örgülü duvarların haberlerini yaptırıp, hukuka aykırı herhangi bir geri göndermenin söz konusu olmadığının altını çizerken; maalesef konuyu yakından takip etmeyen ve mülteci karşıtlığını hâlâ çıkar yol sanan muhalefet kanadında da, genelde popülist tarzda “sınırlar kevgire döndü” ezberinden başka bir ses duyulmuyor. Oysa bu konu tam da insan haklarının, mülteci ve sığınmacı hukukunun ve evrensel vicdanın konusudur.

Ülkemiz maalesef son dönemde ciddi ölçüde ırkçı ve yabancı düşmanı propagandaların saldırısı altındadır. Bazı siyasiler ve gazeteciler elbirliğiyle bu psikolojik harekâta odun taşımaktadırlar. İşte toplumsal barışımızı dinamitlemeye matuf bu konu tam da bir iç güvenlik meselesidir. Sınır güvenliği elbette önemlidir. Ama bu güvenlik hukuksuzluklara sığınarak sağlanamaz!

İktidarın göç konusundaki yanlışları, entegrasyon siyasetindeki zaafları ya da muhalefet kanatlarının bir kısmının ırkçılık ve yabancı düşmanlığını körükleyen, bunu iktidara dönük siyasi bir malzeme haline getiren muhalefet eleştirileri şimdilik bir kenarda dursun. Asıl sorunumuz hâlâ sığınmacı meselesine insan onuru merkezli, insan hakları merkezli bakamamaktaki problemli zihin yapısıdır. Bizce asıl milli güvenlik ve iç güvenlik sorunumuz budur!

İnsan Kaçakçılarının Ağına Düşen Afgan Gençleri

Gazeteci Meral Danyıldız geçtiğimiz günlerde, “Kadersizler” başlıklı bir haberle hukuksuz deportları ve ‘Sınırda Hayat Mücadelesi’ konusunu haber yapmıştı. Konuyu SözcüTV’ye taşımış ve mağdurların yakınlarıyla da röportajlar gerçekleştirmişti.

Konu; 1998 doğumlu Afgan genci Hasan Kumandan idi ki yüzlerce örnekten sadece birini oluşturmaktaydı. SözcüTV’deki programda Afgan gencin ses kaydı da yayınlandı. Programın özü deport edilen şahısların insan kaçakçılarının eline düşmesi idi. Tabii, “kaçakçı” ifadesinin de işkence ettikleri insanlarla ilgili fidye isteyen terör çeteleri için hafif kaldığının, bunun çok büyük bir insanlık suçu olduğunun da altını kalınca çizmekte fayda var. Afgan genci Hasan Kumandan bu ses kaydında ailesine “Allah’ınızı peygamberinizi severseniz çabuk parayı yollayın beni öldürecekler” diyordu. Fidyeciler 3.000 dolara ulaşan bir bedel talep ediyorlardı.

Yani; birçok başka sorunun yanında göç idarelerinin gönülsüz zoraki toplu deportları maalesef bu trajedilere mal oluyordu. Bu insanlar neredeyse bölgede artık bir endüstri halini almış insan kaçakçılığının ağına düşüyorlar. “Kaçak” olarak mimlenen insanlar bir bir toplanıp çeşitli Geri Gönderme Merkezlerine gönderiliyorlar. Doğuda özellikle Malatya, Gaziantep, Van ve Şanlıurfa; Batı’da ise İzmit, Kırklareli, Aydın ve Ankara Geri Gönderme Merkezleri deporttan önceki son durakları oluyor. Kendilerine bu göç merkezlerinde “gönüllü geri dönüş belgesi” imzalatılıyor ve deport ediliyorlar.

“Push-Back/Geri İtme” Politikası Bu Ülkenin Utancıdır

Yakalanan Afganların direkt olarak İran sınırına bırakılmaları, onları insan tacirlerinin önüne atmak anlamına geliyor. Maalesef bu insanlar İran kolluk güçlerine değil, dağlık alana tek yönlü sürmek şeklinde sınır dışı ediliyorlar. Tıpkı, Ege Denizi’nde Yunanistan’ın yaptığı ve haklı olarak eleştirilen yasa dışı push-back/geri itme şeklinde. Yunanistan’ı eleştirirken var olan haklılığımızın burada hangi noktaya düştüğünü hep birlikte düşünmemiz gerekiyor.

Çoğundan da bilahare haber alınamıyor ve aileleri de perişan oluyor. Basit mağduriyetlerden değil, insan kaçakçılarının işkence edip uzuvlarını kestiği insanlardan söz ediyoruz.

Van Barosu Göç ve İltica Komisyonu Üyesi Avukat Bahtiyar Kandeğer, deport edilen kişilerin kötü niyetli şahıslar tarafından tutulduğunu doğruluyor. Kandeğer, kendi müvekkilinin başına gelenleri şöyle anlatıyor:

“Suriye uyruklu bir kişi, Türkiye’de basit bir trafik kazasına karışıyor ve sonrasında hakkında soruşturma başlıyor. İfadesi alınıp serbest bırakılıyor ancak Emniyet Müdürlüğü şahsı Şanlıurfa’ya gönderiyor. Burada tutulduktan sonra hakkında deport kararı veriliyor.

Henüz herhangi bir işlem yapılmadan davaları açtık ve bunları ilettik. Kurum bu bildirimimize rağmen müvekkilimizi haksız şekilde gönüllü geri dönüş olmaksızın sınır dışı etti. Ancak göç idaresine alındığı ilk gün evraklara parmak bastırıldığını ifade etti. Bunların içerisinde gönüllü geri dönüş formları da olabilir ama bu tip bir kabulü bulunmuyordu.”

Avukat Kandeğer, yaklaşık 200 kişinin aynı anda serbest bırakıldığını belirtiyor ve bu durumu fırsata çevirenlerin olduğunu ifade ediyor.

Tabii Kandeğer bu sözleri Suriye uyruklular için sarf ediyor ki onların sınır dışı ediliş tarzı, en azından TSK’nın fiili egemenliğindeki bölgelere gerçekleşiyor.

Zaten hemen devamında da Afgan uyruklular için şunları söylüyor:

“Kötü niyetli şahıslar yabancı uyruklu kişileri rehin tutabiliyorlar. Bu konuda şahısların akıbetinin ne olduğunu, iletişimimiz kesildiği için bilemiyoruz. Savcılığın işlemlerinin hangi........

© Perspektif