Müslümanlarda ve insanlıkta vicdan henüz tamamen ölmemiş/sönmemiş olsa da; Batı’nın yeryüzünde yaratmış olduğu büyük politik canavarlıklara, vahşete, katliama, teröre engel olamıyor. Son Filistin katliamı, bunun aleni bir örneği olarak herkesin gözü önünde gerçekleşiyor. Vicdanı diriltmekten ve daha sonra Tanrı’yı yardıma çağırmaktan başka çıkar yol yoktur. Tanrı’nın rahmetinden de, insanlıktan da umut kesilmez.

• İLHAMİ GÜLER
• 4 Kasım 2023

Günlerdir dünya medyasında ve Türk medyasında “Filistin Olayı”nın nedeni üzerine yazılıp-çizilen ve konuşulan şeylerin “Çağın Ruhu”ndan (Zeit-Geist) kopuk derinliksizliği ve temelsizliği; konuşmacıların yüzlerinde ve ses tonlarında zerre miktarı acı-sızı-hüzün (vicdan) olmayan pornografik analiz-konuşma şehveti, bunun nedenini arayan yazımı biraz uzun tutmama sebep oldu. Okuyuculardan şimdiden özür dilerim.

Din ve Şiddet

Hz. Adem’in çocuklarından Habil’in şiddeti/öldürmeyi reddetmesi (5/28-29), İsrailoğulları için Tevrat’ta: “Haksız yere bir insanı öldürmenin, bütün insanlığı öldürmek; bir insanı yaşatmanın da, bütün insanlığı yaşatmak gibi olduğu” (5/32) ve Tevrat’ın ilk emrinin “Öldürmeyeceksin” ( Çıkış-20/13) olması; Hz. İsa’nın hayatı boyunca kategorik olarak barışı, affetmeyi, sevgiyi, merhameti savunması (İnciller); Kur’an’da savunma/korunma savaşı (Kıtal-Cihat) dışında (60/7-9) yine sulhun-salahın, selamın, selametin savunulması, Nebi Nuh ve Hz. İbrahim çizgisindeki ilahi dinin asıl davasının, insanın doğasındaki şiddeti bastırmak, geriletmek, reddetmek ve barışı savunmak olduğu söylenebilir. Muharref Tevrat’taki teolojik şiddet ve terörün, Yahudilerin siyasal tarihte -biraz da rahat durmamaları sonucu- bulundukları siyasal hegemonyalardan (Mısır-Babil-Roma) sürülmeleri sonucu ortaya çıkmış olması, kuvvetle muhtemeldir. Spinoza’nın Tractatus Theologico-Politicus adlı eseri, bu konuda doyurucu bilgiler vermektedir. Benzer bir durum, Ortaçağ’da İspanya’da ve 20’nci yüzyılın başında Nazi Almanya’sında yaşandı. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra İngiltere ve Amerika tarafından kurulan “İsrail” devletinin, din/teoloji soslu (Arz-ı Mevûd) bir şiddet/terör makinası haline gelmesinin, tarihsel-kültürel bir arka planı mevcuttur. Filistinli Arapların, İsrail tarafından yerlerinden sürülmeleri, katliama tabi tutulmaları (Sabra-Şatilla…) ve aşağılanmaları, onların da şiddete başvurmalarını haklılaştırmakta ve ölümü-öldürmeyi kutsallaştırmaktadır (şehadet). “Kudüs ve Mescid-i Aksa”nın -kutsiyeti değil- “Bereketi”, Hz. İbrahim’in çağrısına uygun olmayan bir çekişmeye veya komşuların “Kan Davası”na dönmüş durumda. Hâsılı, dogmatik teolojisiz bir üçüncü göz (vicdan) arabulucu olmadıkça; sorun, kıyamete kadar sürecek gibi.

Belli ki, şiddete maruz kalma, dindarlarda zamanla şiddeti meşrulaştırma/kutsama yönünde bir etki yaratabilmektedir. Hz. İsa’nın Roma tarafından çarmıha gerilerek öldürülmesi, zamanla Latin halkların genetiğinde olan güç istenci tutkusunun (Roma), Katolik Kilisesi’nde ölüm ve şiddet üzerinden bir teolojinin ortaya çıkmasını doğurdu (Ortaçağ-din savaşları). Benzer bir şekilde, Hz. Ali ve Hz. Hüseyin’in öldürülmesi, Şia mezhebinde şiddeti kutsayan bir halet-i ruhiye doğurdu. Haricilerin ve Sünnilerin (Emevi-Abbasi) yaratmış olduğu politik şiddet ise, dinsel olmaktan ziyade, Arap Antropolojisi ile ilgilidir. Türklerin siyasal “Fütuhatçı”lıkları ise, “Asker” ve “Göçebe” oluşları ile ilgili olsa gerek (Gaza-Gasp-Ganimet). Demem o ki, ilahi dinin (Yahudilik-Hristiyanlık-İslam) tarihindeki şiddet/savaş/terör/katliam, teolojik (Tanrısal) olmaktan çok; antropolojik ve politiktir. Maalesef, Tanrı’nın, vahiy tarihi boyunca yaptığı “Darusselam” çağrısı (10/25), müminler nezdinde pek itibar görmemiştir.

Modernite ve Şiddet

Milattan sonra 4’üncü yüzyıl ile 16’ncı yüzyıllar arasındaki Kilise/Hristiyanlık parantezinden sonra, Aydınlanma/Rönesans-Reform, Bilim-Teknoloji ve Kapitalizm-Ulus Devlet olarak yeniden çiçeklenip dünyayı hegemonyasına alan Batı kültürüne gelecek olursak, Alman filozofu ve medeniyet tarihçisi Walter Schubart, bu kültürü şöyle tasvir ediyor: “Kahraman kültür-zihniyeti ve insanı, dünyayı örgütçü çabası ile düzene sokulması gereken bir kargaşa olarak görür. Kahraman insan, dünya ile barışçıl olarak geçinmez; var olan biçimi altında ona karşı çıkar. Benlik güvenciyle, benlik gurur ve erk tutkusu (“Güç İstenci”-Nietzsche) ile doludur. Dünyaya bir köleye bakar gibi bakar; ona efendilik etmek (egemen olmak) ve onu kendi planlarına göre kalıplamak ister. Dünyaya Kahraman insanın belirlediği amaçlar verilir. Bu insan, gözlerini yukarıya kaldırıp gökyüzüne saygıyla bakmaz; tersine, erk tutkusu ve gururla dolu olduğu için, aşağıya doğru, düşman ve kıskanç gözlerle yeryüzüne bakar. Tanrı’dan........

© Perspektif