Tarih boyunca denizde ve karada güç mücadelesine sahne olan Afrika Boynuzu, jeopolitik öneme sahip ve dış etkilere oldukça açık. Son dönemde gelişmelerin gölgesinde oluşan tablo ise adeta bölgede yeni bir denge arayışına işaret ediyor.

• SERHAT ORAKÇI
• 2 Mayıs 2024

Afrika Boynuzu son dönemde sıcak gelişmelere sahne oluyor. Bir tarafta Aden Körfezi’nde İsrail’in Gazze saldırılarına tepki olarak Husilerin gemi geçişlerine müdahaleleri sürerken, diğer tarafta ise denize çıkış yapmak isteyen Etiyopya, Somaliland ile son derece tartışmalı bir işbirliği anlaşması imzaladı. Bu yakınlaşmanın ardından yarı-otonom Putland bölgesi ile Mogadişu arasında Somali’nin toprak bütünlüğü açısından ciddi bir gerilim baş gösterdi. Bu gelişmelerin paralelinde ise Somali yönetiminin Türkiye ile yaptığı savunma ve petrol-gaz arama anlaşması var. Türkiye’nin Somali sahillerinde petrol ve doğalgaz arayacağı son günlerin dikkat çekici haberleri arasında.

Afrika Boynuzu bir tarafta ABD’nin askeri sahada üstünlüğünü sürdürmeye çalıştığı, diğer tarafta ise Rusya ve Çin gibi aktörlerin sızma girişimlerinin yer aldığı çetrefil bir coğrafya. Bunun yanında Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi bölgeye yakın güçler bir süredir burada nüfuz alanı oluşturmaya, Yemen meselesinde destek sağlayacak müttefikler kazanmaya çalışıyor. Tarih boyunca denizde ve karada güç mücadelesine sahne olan bu bölge şüphesiz jeopolitik öneme sahip ve dış etkilere oldukça açık. Son dönemde gelişmelerin gölgesinde oluşan tablo adeta Afrika Boynuzu’nda yeni bir denge arayışına işaret ediyor.

Afrika Boynuzu’ndan bahsederken her şeyden önce jeopolitiği, yani mekânın siyasal derinliğini konuşmak gerekmekte. Doğu-Batı; Kuzey-Güney deniz ticaretinin akış hattında merkezi bir yer tutan bölge, Süveyş’ten Mozambik Boğazı’na kadar; Aden’den Hindistan hattına kadar gemicilik faaliyetlerinin güvenliğini yakından ilgilendirmekte. Bu yüzden her çağda büyük güçlerin nüfuz yarışına sahne olmuş ve olmaya da devam ediyor. Yunan ve Roma gemilerinin indiği bu bölge coğrafi keşifler çağının başlamasıyla Memlük-Portekiz, daha sonra ise Osmanlı-Portekiz çekişmesine sahne oldu. Sömürgecilik faaliyetlerinin ivme kazandığı 19’uncu yüzyıldan itibaren ise İngiliz-Fransız çekişmesine ve Soğuk Savaş yıllarında ABD-Sovyet çekişmesine konu olmuştu.

Afrika Boynuzu’nun temel eksenlerini Etiyopya-Somali ile Eritre-Kenya hatları oluşturuyor. Bu eksenler üzerinde merkezi bir konuma sahip olan Somali ve onun karasuları hayli önemli bir konumda. 1991’den sonra iç savaşa maruz kalan ülke, bölünmenin yanında devlet ve ordu gibi kurumlarını da kaybederek büyük bir kargaşaya sürüklendi. Güvenliği tehdit eden El-Şebab gibi örgütlerin çıkması bir yana Somali sahilleri de uzun bir süredir başıboş halde. Gelişmiş ülkelerden transfer edilen toksik ve nükleer atıkların bırakıldığı bu sahillerde aynı zamanda yasa dışı balıkçılık ve korsanlık faaliyetleri yürütülmekte. Son yıllarda petrol ve doğalgaz keşiflerinin yapılması nedeniyle değeri katbekat artan Somali karasuları yakın zamanda Kenya ile Somali arasında iki ülkenin kıta sahanlıklarını kapsayan bir gerilime de konu oldu. Ancak şöyle bir gerçek var ki Somali, Afrika ülkeleri arasında 3.300 km’lik sahiliyle en uzun sahile sahip ülke konumunda olsa da bu sahilleri değerlendirdiği söylenemez. 2014-15 yıllarında Somali sahillerinde yapılan sismik çalışmalar 30 milyar varil petrol rezervinin varlığına işaret etmekte.

Somaliland Meselesi ve Somali’nin Toprak Bütünlüğü

© Perspektif