Είναι, εντούτοις, η πρώτη φορά που η νέα κατάκτηση του ανθρώπινου νου, η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), προσφέρει απίστευτες μέχρι σήμερα δυνατότητες όχι σε μεμονωμένους αλλά σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς μας, με τρόπους που δεν μπορούμε να προδικάσουμε ή να κατευθύνουμε – και, σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως μας είναι δύσκολο να κατανοήσουμε. Η μεγάλη διαφορά συνίσταται στο ότι οι λύσεις στα προβλήματα δεν ανακαλύπτονται απ’ ευθείας από την ανθρώπινη διάνοια, αλλά η αναζήτησή τους ανατίθεται σε μια υπέρτερη και ασύγκριτα πιο αποτελεσματική μεθοδολογία μαθηματικής επεξεργασίας. Η αναζήτηση των απαντήσεων δεν γίνεται με βάση τη μεθοδολογία της ανθρώπινης νοημοσύνης η οποία, μοιραίως, μεταφέρει «μικρόβια» υποκειμενικότητας που έχουν ενσωματωθεί στη συμβατική γνώση. Αντιθέτως, γίνεται με βάση την αντικειμενική υπόσταση της πραγματικότητας, όσο αυτή μπορεί να αποτυπωθεί σε μετρήσιμα δεδομένα, τα οποία συγκροτούν τεράστια σε πλήθος στοιχείων σύνολα (datasets). Αυτή η μερική υποκατάσταση της ανθρώπινης διάνοιας από την ΤΝ, θα συμβεί στο σύνολο των τομέων δραστηριότητας: από την Ιατρική και την Οικονομία, μέχρι την Ενέργεια και τις Μεταφορές, οι βέλτιστες επιλογές μας για οποιοδήποτε σημαντικό πρόβλημα θα εντοπίζονται και θα υποδεικνύονται με τη βοήθεια της ΤΝ.

Απέναντι σε αυτήν την προοπτική έχουν ήδη υψωθεί φωνές σκεπτικισμού και αντιρρήσεων. Πηγή τους είναι μια πρωτόγνωρη – και ίσως εύλογη – ανασφάλεια, καθώς για πρώτη φορά αισθανόμαστε πως η διάνοια και η βούλησή μας δεν είναι το «αφεντικό»εδώ. Το νοητικό-επινοητικό μας μονοπώλιο απειλείται. Υπάρχει κίνδυνος ο έλεγχος της διαχείρισης πραγμάτων που μας αφορούν άμεσα να μειωθεί σημαντικά από το ίδιο μας το δημιούργημα. Ήδη ακούγονται οι αντιρρήσεις: και τι θα γίνει με τους ανέργους που θα δημιουργηθούν σε κάθε επίπεδο; Μήπως κινδυνεύουν να παροπλιστούν δημιουργικά επιστημονικά μυαλά, αφού η γνώση και η έρευνα θα υποκατασταθούν από τις πλατφόρμες της ΤΝ; Πώς θα προφυλαχτούμε από το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί αυτή η δύναμη για βλαπτικούς της ανθρωπότητας σκοπούς, από κάποια αρρωστημένη βούληση;

Τα ερωτήματα αυτά, φιλοσοφικής και κοινωνικο-οικονομικής φύσεως πρωτίστως, νομιμοποιούνται αν σκεφτεί κανείς τα αδήριτα διλήμματα που αντιμετωπίζουμε. Διλήμματα που απασχολούν προς το παρόν κυρίως τις προηγμένες κοινωνίες, στις οποίες η εποχή της ΤΝ έχει ανατείλει προ πολλού. Τέτοιας φύσεως ερωτήματα είναι απόλυτα θεμιτά και βάσιμα, αλλά δεν είναι καινούργια. Επανέρχονται ως συλλογικές υπαρξιακές αγωνίες, κάθε φορά που βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας ριζικής ανατροπής. Η ειλικρίνεια επιτάσσει να παραδεχθούμε ότι, όπως και παλαιότερα, αξιόπιστες απαντήσεις δεν υπάρχουν, αλλά ούτε μπορούν να υπάρξουν. Θα δοθούν από την εξέλιξη στην πορεία της Ιστορίας και θα εξαρτηθούν από τη συλλογική ωριμότητα του ανθρώπινου γένους. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι σήμερα ότι το τελικό ισοζύγιο της εξέλιξης θα είναι θετικό. Εξάλλου μόνο σχετικά πρόσφατα μάθαμε ότι, κατά τη διάρκεια του «ψυχρού πολέμου», η ανθρωπότητα έχει γλυτώσει από καθαρή τύχη τον πυρηνικό όλεθρο, στις αρκετές υπαρκτές περιπτώσεις όπου το ανθρώπινο λάθος αποφεύχθηκε στο παρά πέντε. Και φαίνεται ότι το «πολιτικό λάθος» της χρήσης τους για πολεμικούς σκοπούς παραμονεύει πάντα.

Όμως, ενώ δεν θα έπρεπε να καταδεχθούμε ανέξοδες αλλά απατηλές παρηγορίες για τις δυσοίωνες πτυχές της ΤΝ, αξίζει να διερευνήσουμε τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τις θετικές πλευρές της στη δημόσια σφαίρα. Εδώ το πράγμα αλλάζει άρδην, καθώς η ΤΝ δίνει τη δυνατότητα πολύ πιο ουσιαστικής άσκησης δημοκρατικού ελέγχουτων ποικιλώνυμων εξουσιών – εφόσον, βεβαίως, υπάρχει πολιτικό πλαίσιο δημοκρατικών ελεγκτικών θεσμών. Όπου αυτό ισχύει, είναι πολύ πιο εύκολο να διαπιστωθεί, με τη βοήθεια των εφαρμογών της ΤΝ, κατά πόσον οι σχετικές αποφάσεις της εξουσίας είναι τεκμηριωμένα αντικειμενικές με βάση μετρήσιμα δεδομένα ή έχουν υπαγορευθεί από εσφαλμένες ή/και δόλιες, βουλήσεις των διοικούντων. Το benchmark αυτού του αντικειμενικού ορθολογισμού μπορεί να το παρέχει μόνο η ΤΝ, γιατί μόνο αυτή κατευθύνεται στο αποτέλεσμα και στη λύση με βάση αποκλειστικά τα δεδομένα της πραγματικότητας, χωρίς την «προστιθέμενη αξία» της ανθρώπινης και άρα, μοιραίως, υποκειμενικής επεξεργασίας.

Κατά συνέπεια, στο μέλλον όλες οι Διοικήσεις φορέων των οποίων οι αποφάσεις, στρατηγικές ή μεμονωμένες, επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τις ζωές μας, θα πρέπει - έτσι θα απαιτούν οι θεσμοί της διαφάνειας και του δημοκρατικού ελέγχου - να λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη τις υποδείξεις του συστήματος ΤΝ που θα έχουν ενσωματώσει στη λειτουργία τους.

Καιρός όμως να προλάβουμε μια πιθανή παρανόηση: αυτό δεν σημαίνει την πλήρη υποκατάσταση της ανθρώπινης Διοίκησης από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Σημαίνει όμως ότι γίνεται πολύ δυσκολότερη η αυθαιρεσία των διοικούντων, η οποία έχει οδηγήσει τις χώρες που υστερούν στο επίπεδο των θεσμών στην καθυστέρηση και τη μιζέρια. Ακόμη και μέσα στο σημερινό, άγονο πολιτικό κλίμα της χώρας μας, η υποχρεωτική δημοσίευση στη διαδικτυακή «Διαύγεια» της ανάλυσης με τη χρήση ΤΝ ενός πολυδιάστατου προβλήματος – όπως π.χ. η χωροθέτηση σταθμών μιας νέας γραμμής μετρό ή ο έλεγχος επάρκειας ασφαλείας μιας σιδηροδρομικής γραμμής - και των αντικειμενικώς τεκμηριωμένων συμπερασμάτων της, θα αποκάλυπτε το παράλογο τυχόν αυθαίρετων αποφάσεων, χρεώνοντας τις ρουσφετολογικές ηγεσίες με απαγορευτικό πολιτικό κόστος. Μέσα από το ίδιο πλαίσιο της ΤΝ οι Εποπτικές Αρχές θα είναι σε θέση να ελέγχουν πολύ πιο αποτελεσματικά την κανονιστική συμμόρφωση των εποπτευόμενων φορέων προς τους κανόνες που τους έχουν ορίσει, αφού η κάθε παρέκβαση θα είναι εύκολο να εντοπισθεί από τις σχετικές πλατφόρμες της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Γίνεται φανερό ότι η εποχή της ΤΝ θα βάλει σε δοκιμασία την αυθαίρετη λειτουργία των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών και πιθανότατα θα οδηγήσει σε σημαντικό μετασχηματισμό τους, καθώς αυτοί θα βρεθούν στην περιδίνηση μιας νέας αντιπαράθεσης. Είναι αναμενόμενο ότι, στο νέο θεσμικό περιβάλλον, οι κατεστημένες εξουσίες θα προσπαθούν να διατηρήσουν το δικαίωμα στην «αυθαιρεσία» της υποκειμενικής κρίσης τους ενώ η κοινωνία, οπλισμένη με την «αυθεντία της αντικειμενικότητας», θα προσπαθεί να περιστείλει το εύρος των επιλογών τους, ώστε να διασφαλίσει τη βέλτιστη χρήση των δημόσιων πόρων. Σε αυτήν τη νέα αρένα πολιτικής αντιπαράθεσης, που ίσως εμπεριέχει εν σπέρματι μια καινούργια «κυρίαρχη αντίθεση», κανείς δεν μπορεί να κάνει προβλέψεις για το τελικό αποτέλεσμα. Και ίσως αυτό είναι μια νέα ελπίδα…

Νίκος Αντ.. Ζαχαριάδης
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
Επιχ. Ερευνητής, Stanford Uni

QOSHE - Η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία του δημοκρατικού ελέγχου - Νικοσ Ζαχαριαδησ
menu_open
Columnists Actual . Favourites . Archive
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close
Aa Aa Aa
- A +

Η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία του δημοκρατικού ελέγχου

6 17
11.03.2024

Είναι, εντούτοις, η πρώτη φορά που η νέα κατάκτηση του ανθρώπινου νου, η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), προσφέρει απίστευτες μέχρι σήμερα δυνατότητες όχι σε μεμονωμένους αλλά σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς μας, με τρόπους που δεν μπορούμε να προδικάσουμε ή να κατευθύνουμε – και, σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως μας είναι δύσκολο να κατανοήσουμε. Η μεγάλη διαφορά συνίσταται στο ότι οι λύσεις στα προβλήματα δεν ανακαλύπτονται απ’ ευθείας από την ανθρώπινη διάνοια, αλλά η αναζήτησή τους ανατίθεται σε μια υπέρτερη και ασύγκριτα πιο αποτελεσματική μεθοδολογία μαθηματικής επεξεργασίας. Η αναζήτηση των απαντήσεων δεν γίνεται με βάση τη μεθοδολογία της ανθρώπινης νοημοσύνης η οποία, μοιραίως, μεταφέρει «μικρόβια» υποκειμενικότητας που έχουν ενσωματωθεί στη συμβατική γνώση. Αντιθέτως, γίνεται με βάση την αντικειμενική υπόσταση της πραγματικότητας, όσο αυτή μπορεί να αποτυπωθεί σε μετρήσιμα δεδομένα, τα οποία συγκροτούν τεράστια σε πλήθος στοιχείων σύνολα (datasets). Αυτή η μερική υποκατάσταση της ανθρώπινης διάνοιας από την ΤΝ, θα συμβεί στο σύνολο των τομέων δραστηριότητας: από την Ιατρική και την Οικονομία, μέχρι την Ενέργεια και τις Μεταφορές, οι βέλτιστες επιλογές μας για οποιοδήποτε σημαντικό πρόβλημα θα εντοπίζονται και θα υποδεικνύονται με τη βοήθεια της ΤΝ.

Απέναντι σε αυτήν την προοπτική έχουν ήδη υψωθεί φωνές σκεπτικισμού και αντιρρήσεων. Πηγή τους είναι μια πρωτόγνωρη – και ίσως εύλογη – ανασφάλεια, καθώς για πρώτη φορά αισθανόμαστε πως η διάνοια και η βούλησή μας δεν είναι το «αφεντικό»εδώ. Το νοητικό-επινοητικό μας μονοπώλιο απειλείται. Υπάρχει κίνδυνος ο έλεγχος της διαχείρισης πραγμάτων που μας αφορούν........

© Reporter


Get it on Google Play