“Sokak Çağı”na denk gelen çocukluğumun tabedilmemiş görselleri arasında “örnek çocuklar” da var. Gözümün önünde beliren “örnek”leriyle hayatları bir şeyleri yapmaktan çok yapmamakla seyreden çocuk suretleri… Mahallede, “sokak”ta bir görünüp bir kaybolan, oyunlara da pek katıl(a)mayan çocuklar bazıları.

O zamanlar sayıları çok değil. Herhalde ebeveynlerin çocuklarını sokağa salmamak için bahaneleri az. Ama otoriteye ille de bahane gerekmiyor tabii. Maya tuttuysa yetiştirdiği çocuk da ebeveynin küçük kopyası zaten. Neylesin sokağı, nitsin yağmurun gölcüğünde zıplamayı…

Adın gibi ol evladım

“Büyümüş de küçülmüş”ün canlı, yaşayan (ama çocukluğunu –yaşıt- yaşayamayan) siluetleri de nasibini o disiplinden almış olabilir. Yaptıkları ettikleri de oralardan. Çocukluğa büyük gelen “büyük” işler çoğu. Lâkin oradaki “büyük”lük daha çok büyüklerin projeleriyle ilgili. Çocuklarını ballandıra ballandıra anlattıklarında büyütülmeye ondan da müsait.

Birçok ebeveynin “proje”si çocuk daha küçücükken, bebekken başlıyor. Hatta adını koyar koymaz. Ne hanlar-sultanlar, ne cengâverler, kahramanlar, siyasetler, “zihni sinir” projeler yarışıyor doğum odalarında.

Ve adı konmuş hayatı oradan başlıyor bazı “proje çocuk”ların: “Adın gibi ol evladım, adınla yaşa…” En yapışkan etiket. Öyle ki ismini değiştirmek için mahkemeye başvuranlardan iki de şahit istiyorlar: “Evet Sayın Hâkim vallahi bizce de çok gıcık bir isim…”

“İradeli” yahut “zor çocuk”

Proje çocuklar, “overscheduled (aşırı programlanmış) çocuk” diye de anılıyor literatürde. Ana belleğe yükü ağır! Çocuğu ondan “yavaşlatıyor” belki: “Ağır ol da -şimdiden- molla desinler.”

Bir proje, “örnek çocuk” olmayı ayan beyan, stili, hayatı, duruşuyla reddedenlerin, kendi yoluna gidenlerin büyüklerin terminolojisindeki adı ise “zor çocuk” oluyor bazen.

Biraz göz atınca, o kavramın tanımında da büyüklerle öyle “geçimsizlikler” çok. Yetiştirilmesi, ehlileştirilmesi zor: “Başkasının bakış açısını kolay kolay kabul etmeyen, ebeveynleriyle münazaralı, bir şeyin doğruluğunu ancak kendileri deneyimledikten sonra kabul eden, sınırları sürekli test eden çocuklar.”

Onlara “iradeli çocuklar” diyenler de var. Günlük hayatlarındaki ebeveyn ambargosuna bir yolla direnen, en azından hayallerine onların projeleri, aktiviteleriyle ipotek konmamış çocuklar: “Hayalperestler”… Ki bu geçen pazar “Çocuklar öldürülmesin, şeker de yiyebilsinler” yazıma Amerika ve İsrail’i protesto eden şarkısıyla (Qana) konuk olan Patti Smith’in bir kitabının da adı.

Babasının “Patricia”sıydı ama…

“Hayalperestler”de Smith’in hayatından kesitler, hatıralar, çocukluğu, o dönemdeki hayalleri de var. İşe doğum adını sadeleştirerek, yükünü hafifleterek başlıyor. İrlanda kökenli ailesinin –huşûyla- koyduğu Patricia Lee Smith ismini kısaca Patti Smith yapıyor.

“Babama” ithafıyla başlayan kitabında babasıyla ilişkisinin epey mesafeli, -beklediği- duygu iletişiminden epey uzak olduğunu da anlıyoruz: “Hayalperester’in ilk kopyasını babama verdim, üzerinden zaman geçmesine rağmen herhangi bir yorumda bulunmadı. Pek şans vermesem de, kitabımı okuyacağını ummuştum.

Ancak birkaç yıl sonra, ölümüne yakın, bana “Patricia (Patti değil tabii) kitabını okudum” dedi. Eleştirel bir yorum duymaya kendimi hazırladım; “İyi bir yazarsın” dedi. Sonra da bana bir kahve yaptı. Bu, babamdan hayatım boyunca aldığım böylesi tek övgüdür.”

Çocukluğunun “gece nöbetleri”

Çocukluğunda evdeki herkes yattıktan sonra tuttuğu “gece nöbetleri”nin kıymeti ayrı. Seslerin etrafından çekildiği o yalnız saatlerinde “her şeyi korkunç güzel bir şeye dönüşüveren küçük şeyler için gözünü dört açıyor”. Yatıp uyuyacağına penceresine gidip uzun uzun dışarı, gökyüzüne, yıldızlara bakıyor:

“Bakar, ortamı tartar, sonra bir anda kayar giderdim; tuhaf kollarımın ya da yamuk yumuk çoraplarımın farkında olmaksızın, fırdöndü gibi havalanır, dünyadan dünyaya atlardım. Gitmiştim, artık orada değildim; ama kimse bunun farkında değildi. Çünkü hepsine hâlâ oradaymışım gibi geliyordu.”

Avucundaki renkli dünyalar

Çocukluğun dünyaları da avucunda: “Çoraplarımın hepsi yamuk yumuktu; herhalde içlerine sürekli bilye doldurduğumdandır. Misketleri çoraplarıma sokuşturur, sonra da evden fırlardım. İyi olduğum tek konu buydu; karşıma kim çıksa yeniyordum.

Geceleri ganimetimi yatağın üzerine döker, hepsini güderiyle bir güzel siler, parlatırdım. Onları renklerine, kıymetlerine göre dizerdim; onlar da kendi aralarında yeniden dizilirlerdi. Parlak........

© Serbestiyet