“Demek, demek anlatabileceğini düşünüyorsun /Cehennemden cenneti /Acılar içinden mavi gökyüzünü /(…) Bir maskenin ardına saklanıp gülümsemeyi… /Anlatabileceğini düşünüyor musun?”

Bir yıl önce Antakya’da yerle bir olan binaların, günlerce yardım, enkazları kaldıracak, altındaki canlara, sese-nefese ulaşabilecek devlet eli bekleyen insanların arasında dolaşan gazeteciyle gündeme geldi bu ezgi.

The Economist’in Türkiye temsilcisi Piotr Zalewski… Depremden üç hafta sonra çekiyor o görüntüyü, 1 Mart 2023’de twitter hesabından paylaşıyor: “Antakya’yı terk etmeyi reddeden bu karakteri antika dükkânının önünde otururken ve kasetçalarından Pink Floyd çalarken, şaşkın askerler ve yıkılmış binalardan oluşan bir izleyici kitlesiyle buldum. ‘Vermek istediğim mesaj’ diyor, ‘Hayatın devam etmesi gerektiği…” Zalewski de bu kısacık metinden başka oraları anlatacak cümleler kuramıyor belki. Nasıl anlatılabilir!

Kasetten çaldığı şarkı o ünlü “Wish You Were Here”. Keşke burada olsaydın… Dükkânın sahibi antikacı (kendi deyimiyle Eskici) Serkan Sincan… Depremde anne-babasını kurtarmış ama birçok dostunu, yakını kaybetmiş.

Pink Floyd’un şarkısı finale ilerliyor: “Burada olmanı nasıl da, nasıl da isterdim /Keşke burada olsaydın.” Sincan gün boyu “nostaljik kasetler” çaldığını söylüyor teybinden. Niyeti moral vermek, hayatın devam ettiğini öyle de vurgulamak. Oralara nostalji de “keşke”lerle geliyordur lâkin iyi mi geliyor, kötü mü… Bilemiyorum.

Pink Floyd’un o “ağıt”ı da elindeki nostaljik şarkılardan. Zalewski onunla konuşmak istediğinde o “denk gelmiş”: “Turistleri severim. Enkazdan çıkardığım kaset koleksiyonunun arasında Pink Floyd vardı, onu çaldım. ‘I wish you are here’ şarkısı denk geldi o anda. Ama çok güzel oldu sesimizi duyurmamız açısından…”

Tesadüf… Basın tesadüfleri pek sevmez. Hızla, başka bir habere giderayak dinlediği hikâyenin nedeni, nasılı yoksa elinde bazen kendi anlatır, tamamlar. Nitekim kuytuda kalan kısa bir videodaki gerçeğe de haberlerde itibar gösterilmemiş. Olsun… Bu örnekte, derdin deryasında hiç dert değil. O an aslolan yankısı, gönüldeki hikâyesi.

Tesadüf anca “haber”i eksiltebilir bu örnekte zaten, hikâyesini, yarattığı duyguyu, hüznü değil. Öyle ya da böyle o şarkının sözleri, iniltisi Antakya’da hayatta kalmanın ve devam eden hayatın, dünyandaki-içindeki o enkazla yaşamanın nasıl bir şey olduğuna tercüman.

Ağıtlar içinde bir ağıt. Orada tarih boyunca yakılan Arapça, Ermenice, Rumca, Kürtçe ağıtlar gibi ille de sözleri, tercümesiyle değil figanıyla herkesin yüreğini vuran ağıtlardan. Fazla söze hacet kalmıyor. Feryat…

Habercilerin söylemiyle Sincan’ın oturduğu, teybini çaldığı “mekân” da “dükkân” değil zaten. Tezgâh, depremle çatlamış, sıvaları dökülmüş duvara dayalı sokak sergisi… Eskiden, depremlerden bir gün önce 5 Şubat’ta dükkânmış. Ayakta kalsa da deprem dükkânının da içinde, bağrında.

İçeri giren bir kamera hızla, şöyle bir göz attığında duvarlardaki derin çatlaklardan, dökülen molozlardan, eşyaları-rafları örten tozdan, sıvalardan anlıyoruz. Antika dükkânı ama eşyaların üzerinde sadece yılların değil o günün de katmanı var. Büyük depremin kulpunu kırdığı fincan, mesela.

Sincan “Dünyanın ilk aydınlatılan caddesi” olarak anılan, depreme ağır hasar gören Kurtuluş Caddesi’nde çekilen o görüntülerde elindeki bezle duvarın önüne sergilediği eşyaların tozunu alıyor. Sert hareketlerle; depremin izlerini mi dövüyor, kovalıyor belirsiz.

Yanında hep kediler… Üç gün yas tutmuş, 10 gün sonra açmış tezgâhını. Dükkânı toparlamak zaman alacak. Lâkin bu örnekte zaman her şeye ilaç değil. Tersine ilk günlerde geçen zaman, geçen saatler, dakikalar bile ölümcül. Sokaklarda, arabalarda, derme çatma “sığınak”larda, bulursa çadırlarda günlerce titreyenler, umutsuzca çare bekleyenler için sonrasında da… Zaman ilaç değil.

Sincan da bir videoda tezgâhındaki reprodüksiyonların arasında duran Salvador Dali’nin ünlü “saatleri”ni, “Belleğin azmi” tablosunu gösterirken “eriyen zaman” diye mırıldanıyor. Tesadüf…

Bir başka videoda (3 Mart) depremden sonra Sincan’ın balkondan ezan okurken çekilen görüntülerine de rastladım: “Bizim çocukluktan yetişmemiz, yani aldığımız terbiye ‘Bayrak inmez, ezan susmaz’dır. Ezanın sustuğunu görünce bir tane cami hocasını gördüm sevindim. Buralar ezansız kalınca ben okudum. Tezgâhımda da bayrak, Osmanlı flaması, İslâm bayrağı, Atatürk, ayetler, Hazreti Ali, Hazreti İsa, Ayetel Kürsi, Salvador Dali, enkazlardan çıkan fotoğraflar var.” Memleket manzaralarıyla........

© Serbestiyet