Diğer

08 Kasım 2023

3-4 Kasım 2023 tarihlerinde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinde düzenlenen çalıştayın katılımcıları arasındaydım. Çalışmanın düzenlenmesinde büyük emekleri olan Prof. Dr. Ahmet Şimşek Hocamın davetiyle iki gün boyunca takip ettiğim ve görüşlerimi sunduğum çalıştayın, ülkemizin bilimsel iklimi açısından da son derece önemli bir işlevi yerine getirmesinden dolayı bu yazıyı yazmak istedim. "Tarih, Tarihçi ve Etik: Ne, Nasıl?" başlığını taşıyan X. Tarihyazımı Çalıştayı'nda son derece iyi seçilmiş yedi oturum söz konusuydu. Her bir oturumda ele alınan örneklerin aynı zamanda ülkemizin diğer bütün bilim dalları açısından da üzerinde konuşulmayı hak eden etik meselesi ile bağlantılı olduğunu da bu vesileyle bir kez daha hatırlatmış olayım.

Türkiye'de akademinin içine düştüğü çukurdan çıkabilmesinin yolu bu ve benzeri organizasyonları çoğaltmanın yanı sıra akademik dünyadaki meselelerimizin üzerine korkmadan yürüyebilmenin yanı sıra mesleğimizin saygınlığının korunabilmesi için de mücadele etmekten geçiyor. Burada farklı oturumlarda konuşan tarihçi hocalarımızın ve söz alan diğer bütün katılımcıların üzerinde durduğu nokta ülkemizin akademik yapısında yaşanan sıkıntıların etik ihlallerini ve buna mukabil akademik dünyaya zarar verdiğini beyan etmiş olmalarıdır.

"Mevcut Tarih lisans programlarında etik içeriğin izleri"nin tartışıldığı birinci oturumda Freud'un "Baca temizliği yapma" metaforu dile getirildi. Baca temizliğinin gerçekleştirilmemesi halinde kalpazanlık ve sahte metinlerin ortalığı kapladığına vurguda bulunuldu. Tarihin bir zanaat mı yoksa bir bilim mi olduğu yine bu oturumda konuşulanlar arasındaydı. Bu oturumlar boyunca en büyük şansım yanımda ülkemizin sosyal bilimler alanındaki önemli isimlerinden birisi olan sevgili hocam Prof.Dr. Nilgün Çelebi'nin bulunuyor olmasıydı. İki sosyolog olarak çalıştaydaydık ve hocamız değerlendirici rolünü sonuna kadar yerine getirdi. Sunumlar esnasında yazdığı notlarda benim açımdan öğreticiydi, bu oturum için bana yazdığı notta Türkiye'nin entelektüel hayatının çöktüğünü, eleştirel dergicilik anlayışının ortadan kalktığını vurguladı. Bu son derece yerinde bir tespiti içeren bir ifade çünkü Türkiye'de bilimsel atmosferde kâğıt üzerinde veyahut şekilsel anlamda bir bilimsel özgürlük söz konusu iken bunu gerçek anlamda hayata geçirebilecek olan yan alanların başında gelen dergicilik meselesi çöktü bile. Kişiselleştirme ve kültür meselesi akademik terbiye sınırlarını ve akademik ahlakı paramparça etti. Burada güç mesafesini ve akademinin bağımsızlığı sorununu da tekrar tekrar masaya yatırmamız gerekiyor.

Çalıştay süresince yapılan tartışmaların son derece yararlı ve bir o kadar da ufuk açıcı olduğunu belirtmek isterim. Fakat öte yandan bunun Türkiye akademisi içinde çok küçük bir parça olduğunun da farkındayım. Ama yine de geleceğe dönük umut taşıyabilme adına bu etkinlik son derece önemli bir kazanımı bize bir kez daha hatırlatmış oldu. Birlikte konuşabilmeyi ve tartışabilmeyi gerçekleştirdiğimiz anda farklı bakış açılarına sahip olup olmamamızın ötesinde ortak bir payda etrafında bulaşabiliyoruz. Umarım tarihçilerin açtığı bu yoldan başta sosyologlar olmak üzere öncelikle sosyal bilimcilerin hepsi ve diğer bütün akademik alandakiler de etik tartışmasının içerisinde kendi disiplinleri üzerinden giderek genel bir akademik etik boyutun şekillenmesine katkıda bulunabilirler.

Tarihin bir inşa süreci olduğu gerçeği beraberinde o inşa sürecini gerçekleştirmekte olan tarihçinin içinden çıktığı kültürle olan bağını ve düşünsel arka planını da göz önünde bulundurulması gibi bir durumu getirmektedir. Doğa bilimlerinin aksine sosyal bilimler alanı söz konusu etkilenmeleri ve yapılan çalışmalara yönelik olarak bir takım etik sorunları da bünyesinde barındırabilmektedir. İşte tam bu noktada "Tarihyazımında bir etik sorun olarak öteki" başlığını taşıyan dördüncü oturum hem sorduğu sorularla hem de sunumda kullanılan ifadelere getirilen yeni değerlendirmelerle çok önemli bir yeri tartışmaya açmış oldu. Doç. Dr. Özlem Çaykent Hocamız öteki kavramı üzerinden tarih yazımında etik sorununu; yerli-yerel halkların temsili meselesi açısından, tarihsizleştirilme kavramıyla, olmayan tarihlerin yaratılması meselesiyle, göçebe toplumların ötekileştirilmeleri, tarihten dışlanmaları gibi etik sorunlar açısından tartışmaya açtı. Burada canavarlaştırmak, düşmanlaştırmak gibi ötekileştirici ifadelerin kullanmakta olduğu belirtildi. Nilgün Çelebi Hocamın deyimiyle ise........

© T24