Diğer

24 Nisan 2024

Bilimde gözlenebilecek konularda gözlem yapmadan bilgi sahibi olamayacağımızı kabul ederiz. Bakmadan bilmek yoktur.

* * *

Bilim gözleyebildiğimiz, içinde yaşadığımız bu “dünya” üzerine sadece gözleme ve deneylere ve mantığa dayanarak bilgi edinmektir. “Dünya” ile bütün evreni, yeryüzünü, canlı ve cansız varlıkları, insanı ve toplumu kastediyoruz. Bilim yoluyla bütün insanlık için ortak bilgi edinebiliriz çünkü aynı şartlar altında aynı gözlemlerden herkes tarafından hep aynı bilgiler elde edilir.

Bilimde tahminler her zaman yanlışlanmaya açıktır. ‘Şimdiye kadar hep “doğru” çıkan bilgi yeni bir alanda, farklı şartlarda da geçerli midir?’ diye sorduğumuzda bunun cevabını ancak deney veya gözlemle elde edebiliriz. Tahminimiz yanlış da çıkabilir. O zaman önceki tecrübelerimiz bu yeni durumda geçerli değilmiş, bunu öğreniriz. Tahminimiz doğru çıkarsa söz konusu olayın, olgunun, önermenin geçerlilik alanı daha da genişlemiş olur.

Bilim aslında bilgimizi kendi tecrübemize ve başkalarının tecrübesine dayandıran sağduyu ile örtüşür. Bilimin günlük hayattaki sağduyudan bir farkı, teleskopla, mikroskopla, parçacık hızlandırıcıları vs birçok deney ve gözlem aracı ile günlük gözlemlerimizin çok ötesinde de bilgi edinebilmesidir. Bilimin sağduyudan farkı aynı zamanda bilgiyi edinirken nesnel bir bakış açısının korunmasını sağlayan bilimsel yöntemi kullanmasıdır. Tek bir kişi kendi öğrendikleri ve bildikleri ile, kendi gözlemlerine dayanarak karar verir ve davranır. Bu sağduyuya uygun davranış tarzıdır. Oysa bilimde tek bir gözlemler yetinilmez, bir çok bilim insanı, aynı şartlarda aynı olayların olup olmadığını defalarca gözler, sonuç hep aynı çıkmaya devam ettiği, yanlışlanmadığı ölçüde ortak, ‘nesnel’ bilgi sayılır.

Böylece bilim geliştikçe, evrenin günlük hayatın ufkunun ötesinde, ya da günlük tecrübe ufkumuzun içinde ama derinlerde kalan, bazıları tahminlerimize uyan, kimisi de sezgilere aykırı özelliklerini öğreniriz. Bilimin getirdiği yeni gözlem ve tecrübelerle meselâ Dünya’nın düz olduğu gibi bazı eski inançlardan vazgeçilir.

Bilim, dünya ile ilgili bilgiyi deney ve gözlemlerden edinmektir. Bilimde gözlenebilecek konularda gözlem yapmadan bilgi sahibi olamayacağımızı kabul ederiz. Bakmadan bilmek yoktur.

Bilim ile dinin çelişmesi gerekir mi? Soruyu “Nasıl bir din anlayışı bilim ile bağdaşabilir?” şeklinde soralım.

Dünya bilgisinin dünyayı gözleyerek edinileceğini kabul eden bir din anlayışı elbette bilim ile çelişmez. Böyle bir anlayışa sahip birçok dindar bilim insanı vardır. Mesleği bilim olmayan insanlar da sağduyu ile, dünya işlerinde bilim yöntemi ile ya da günlük sağduyu ile, yani dünyaya bakarak, akıl yoluyla bilgi edinileceğini kabul ettikleri ölçüde bilimin bakış açısını ve sonuçlarını kendi........

© T24