Diğer

Konuk Yazar

05 Şubat 2024

Dünyaya ne oluyor? Bu aralar kafamı kurcalayan soru bu… Bir şeyler olduğu kesin. Giderek daha otoriter ve popülist liderlerin dünyasına dönüşüyor. Vekalet savaşları farklı coğrafyalarda giderek hız kazanıyor. Ekonomik kriz dünya genelinde derinleşiyor. Sağ hareketler her yerde yükseliyor. Popülist sağcı liderler adına “sol” dedikleri hayalî bir canavarın kafasına ellerine geçen tüm kavramları fırlatmak suretiyle saldırıyor. Ezilen sınıflar öfkelerini kendilerini sömürenlere değil de, popülist otoriter liderlerin işaret ettiklerine yöneltiyor.

Oysa hani böyle olmayacaktı? Hani Fukuyama bize Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Sovyetler’in çöküşü sonrası tarihin sonuna geldiğimizi, artık piyasa ekonomisi ile demokratik kurumların el ele vererek kardeşçe yaşayacağını müjdelemişti? Hani büyüme ve genişleme çok uluslu şirketler eliyle zaman içerisinde farklı coğrafyalara yayılacak, yayıldığı coğrafyalardaki kapalı toplumlar dinamik yapıları karşılarında görünce açılıp saçılacaktı? Hani katı kuralları, tek adam yönetimlerini hiç sevmeyen liberal sermaye, beraberinde getirdiği demokrasi tarifinin yatırım yaptığı topraklarda da geçerli olması için ısrarcı olacaktı?

Ne oldu da, pembe panjurlu neoliberal hayallerimiz yalan oldu?

Bu soruya tek bir yazıyla cevap vermek elbette mümkün değil. Fakat demokrasi ve kapitalizm ilişkisine dair son dönemde yaptığım okumalardan belki birlikte bir sesli düşünme denemesi yapabiliriz. O halde başlayalım…

Öncelikle popülist sağın saldırdığı gerçekten sol mu? Burayı bir düzeltmemiz gerekiyor. Geçen haftaki yazıda ABD’de yükselen sağın kendisine hedef belirlediği bazı “sol” kavramlara nasıl saldırdığını anlatmıştım. Evet, kavramlar sol literatürün bağrından çıkan kavramlar ama kavramların içini boşaltanların, bu kavramlar etrafında gerçek bir toplumsal reform örgütleyemeyip sağın alay konusuna dönüşenlerin gerçekten “sol” yapılar olduğuna emin miyiz?

Bunlar sol değil de bizzat merkezin kendisi olmasın sakın? Yoksa merkezdeki bu beceriksiz kadroları “aşırı sol” diye tarif etmek popülist politikacıların gayet işine geliyor ve aslında müesses nizam kendi “düzen karşıtı” görünümlü düzen bekçilerini solun -ve merkezin- üzerine salıyor olabilir mi?

Mesela ABD’de Trump’ı ve kötü taklitlerini düşünelim. “Woke” diyenin kafasına, “Eleştirel Irk Teorisi” diyenin midesine her fırsatta birer yumruk indiriyorlar. Onlara göre bu kavramlar bir grup “beyaz” elit Hollywood yıldızının liberal hassasiyetlerinden ibaret.

Peki gerçekten öyle mi? Ya da bu, popülist sağın bir “sihirbazlık hilesi” mi yoksa? “Woke”u elitlere, Biden’ı “woke”a, Hillary’yi Biden’a bağla… Hepsini bir torbaya koy ve çalkala çalkala, getir önümüze “işte radikal sol” diye dök.

Reklamcı jargonuyla söylersek “bunu satın alıyor muyuz” sahiden?

Acaba mesele, demokratik kurumlara inancını yitirmekte olan ve kendi sınıfının sesine saygı duyulmadığını düşünenlerin öfkelerini ne yapacağını bilememesi olabilir mi? Yaşanan, bu öfkeyi popülizmle yoğuran yeni bir dilin, merkezin beceriksizlerine kesilen faturayı işgüzarca ve tam da düzenin iş birlikçilerinin istediği gibi sola havale etmesi olmasın?

Oysa derdimiz eğer gerçekten solun duruşuyla ilgili bir değerlendirme yapmak ise gelin Sanders ile Trump arasındaki bir önceki seçimde aşırı derecede popüler olan kampanya söylemlerindeki benzerliklere bakalım. Her iki taraf da kararların sırtını müesses nizama dayamış yerleşik bir elit tarafından alındığı hileli bir siyasi ve ekonomik sisteme vurgu yapıyordu. Yine her iki taraf da merkezdeki bu elitlerin başarısızlığının maliyetinin emekçi sınıflara yüklendiğini söylüyordu. Yine her iki tarafa göre de küresel şirketlerin çıkarları Amerikan halkının çıkarlarının önüne geçmişti. (Alexander Stern’ün “Liberalizm Nasıl Savunulmaz”........

© T24