Diğer

T24 Haftalık Yazarı

01 Nisan 2024

Bugün 1 Nisan.

Dünyanın bazı bölgelerinde 1 Nisan "April Fools' Day" olarak kutlanıyor. Bizdeki adıyla "1 Nisan Şaka Günü."

"Fool" bir fiil olarak kandırmak anlamına geldiği gibi, kandırılan kişi, sersem, şapşal, budala gibi anlamlara da geliyor.

Kökeninde Latinceden geçen "follis" kelimesi var. Follis körük demek. İçi boş çanta anlamına da geliyor. Yani kafası boş; çanta gibi, körük gibi…

Biz, bir şaka karşısında "şapşallaşmak" gibi hallerden pek hoşlanmıyoruz. Ayrıca öyle kandırıldığımızın filan açık açık dillendirilmesini de genelde olgunlukla karşıladığımız söylenemez.

İmparatorluklar ve krallıklar döneminde bizde -ve genel olarak Doğu'da- dalkavuklar vardı örneğin. Padişahı kendini ya da başkalarını komik duruma düşürerek güldüren, övgü gibi gözüken ironik cümlelerle komiklik yapan.

Batı'da ise soytarı geleneği bulunurdu. Soytarı sadece kendini komik hallere düşürmekle kalmaz, yer yer kralı da iğneleyici sözlerle eleştirirdi. Mizahını sivri dilinin üzerine kurardı.

Kültürümüz bir şaka sonucu aptal görünme ihtimalimizi pek kaldırmıyor olsa gerek ki, biz işte bu kandırılma gününü "Şaka Günü" olarak kabul etmişiz.

Geçenlerde Milli Takım'ın oynadığı hazırlık maçını izlerken uluslararası ismi "Friendly – Dostluk Maçı" olan bu karşılaşmalara bizde neden "Hazırlık Maçı" dendiğini düşündüm.

Benzer bir sebepten olsa gerek… İki takımın dostça bir oyun oynamasını çok anlamlı bulmuyoruz sanırım.

Dostlukla uzaktan yakından alakası olmayan, tekmeli yumruklu futbol maçlarıyla dünya gündemini fazlasıyla meşgul etmemizin dilimizde bile maçın dostça olanına yer vermememizle bir ilgisi olabilir gibi sanki.

Beyaz Ev demek olan White House'a Beyaz Saray demeyi tercih etmemiz de koskoca bir ülkenin "ev"den yönetilmesine akıl sır erdiremediğimizden… Oysa besbelli ki saraylar krallıklarda, sultanlıklarda olur diye adamlar -ne yazık ki bu ülke kuranlar takımının kahir ekseriyeti adam- ev demeyi tercih etmiş.

Keza aslında devlet anlamına gelen "State" kelimesinin tercümesine "Eyalet"i uygun görmemiz de bir sürü devletin bir araya gelip tek merkezden yönetilmesini sakıncalı bulmamızdan olsa gerek.

Lakin mesela Amerika Birleşik Devletleri derken devleti oraya yakıştırmışız bir şekilde. Devletin çoğul halinin kulağa "hazretleri" tadında gelmesinden olabilir.

Fools' Day özellikle Avrupa'da yaygın bir gelenek. Geçmişi hakkında rivayetler muhtelif. Roma döneminde Kibele kültüne inananların mart ayı sonundaki kutlama ritüellerini çağrıştırdığı söyleniyor.

Köklerinin Hinduların birbirlerini renkli boyalarla boyadıkları Holi Bayramı'na uzandığı da iddialar arasında.

Bir de Fransa Kralı 9. Charles'ın 1564'te yılbaşını 1 Ocak'a çekmesinin ardından bu değişiklikten haberi olmayanların kutlamaları mart sonunda yapmaya devam etmesi nedeniyle "Nisan Şapşalları – April Fools" olarak anılmaya başlandığı iddiası var.

Mart sonunda yılbaşı kutlayanlar sadece Fransızlar değildi. İranlıların kullandığı Celali takviminde de yeni yıl martın sonuna denk geliyor. Bu yüzden günümüzde "Bahar Bayramı" olarak kutlanan Nevruz aslında Ömer Hayyam'ın başkanlığındaki bir kurul tarafından düzenlenen Celali Takvimi'nde yeni yılın ilk günü. Nev ve Ruz, Farsçasıyla Naw ve Roz sırasıyla "Yeni" ve "Gün" demek.

Çocukluğumda babaannemin beni zorla (utanıyordum çünkü) komşulara "Nisan 1" şakası yapmaya gönderdiği bu neşeli günü şimdilerde hatırlayan var mı, emin değilim.

Oysa mesela BBC arşivlerinde 1957 yılında bayağı bayağı İtalya'da spagettinin ağaçlarda yetiştiğine dair bir Nisan 1 şakası haberi yer alıyor:

Nisan 1 şakasına inananlara Fransızcada ise "poisson d'avril" (Nisan balığı) deniyormuş. Bizdeki şakalara kananlara "sazan gibi" benzetmesinin yapılması da buradan geliyor olabilir.

Bugün 1 Nisan.

Dün gidip oyunuzu kullandınız. Bugün sonuçlara seviniyor veya üzülüyor olabilirsiniz. İstedim ki güneşli bir bahar gününe ağzınızda güzel bir tat bırakan bir yazıyla başlayın.

Hatta belki de gidip birilerine Nisan 1 şakası yapmak bile isteyebilirsiniz. Kimseye kendisini fazla şapşal hissettirmeden tabii, malum, hassas bir milletiz biraz…

İyi baharlar…

Eray Özer ODTÜ'de psikoloji okudu, sosyoloji hatmetti. Akabinde Bilgi Üniversitesi'nde yüksek lisans, Anadolu Üniversitesi'nde ise tez aşamasına takılan bir doktora ile akademik hayattan bir türlü elini eteğini çekemedi. Hatta iki yıl boyunca Kadir Has Üniversitesi'nde sosyoloji dersleri verdi.

Meslek hayatına Radikal Gazetesi'nde başladı, kısa süreli televizyon haberciliği deneyiminin ardından Doğuş Dergi Grubu'nda devam etti.

Son olarak ise Cumhuriyet hafta sonu eki Sokak'ı çıkaran ekipte yer aldı. Radikal, Birgün, Cumhuriyet ve Diken'de yazdı.

Yaklaşık dört sezondur devam eden bir podcast içeriği hazırlıyor. Buzdolabının tarihinden Yapay Zekâ'ya, Roman halkının hikâyesinden Kayıp Kıta Mu'ya birbirinden farklı konular hakkında hiç bilinmeyenlerin anlatıldığı "Yeni Haller" ismindeki podcast yayınına Spotify'dan veya tüm podcast uygulamalarından ulaşabilirsiniz.

Bir şeyler ürkütücü derecede hızla değişiyor. Jeolojik açıdan yeterli bulunmasa da bu değişim basbayağı insan eliyle gerçekleşiyor

Bundan bir yirmi yıl önce biri bize göbek atan amca, amuda kalkan teyze videolarının dünyanın süper güçlerini birbirine düşüreceğini söylese ne düşünürdük acaba

Orta sınıf ahlakını sağına soluna hiç dokunmadan en yalın haliyle absürd bir hikâyenin içine salıveriyor ve buradan tüm bu içerikleri tüketen, bu dizilerin hedef kitlesini oluşturan orta sınıfa bir ayna tutmaya çalışıyor. Peki çalışıyor mu? Metin muradına ermiş mi? Bana kalırsa maalesef hayır. Olmamış.

© Tüm hakları saklıdır.

QOSHE - Siz şakanızı hangi dilde alırdınız? - Eray Özer
menu_open
Columnists Actual . Favourites . Archive
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close
Aa Aa Aa
- A +

Siz şakanızı hangi dilde alırdınız?

17 0
01.04.2024

Diğer

T24 Haftalık Yazarı

01 Nisan 2024

Bugün 1 Nisan.

Dünyanın bazı bölgelerinde 1 Nisan "April Fools' Day" olarak kutlanıyor. Bizdeki adıyla "1 Nisan Şaka Günü."

"Fool" bir fiil olarak kandırmak anlamına geldiği gibi, kandırılan kişi, sersem, şapşal, budala gibi anlamlara da geliyor.

Kökeninde Latinceden geçen "follis" kelimesi var. Follis körük demek. İçi boş çanta anlamına da geliyor. Yani kafası boş; çanta gibi, körük gibi…

Biz, bir şaka karşısında "şapşallaşmak" gibi hallerden pek hoşlanmıyoruz. Ayrıca öyle kandırıldığımızın filan açık açık dillendirilmesini de genelde olgunlukla karşıladığımız söylenemez.

İmparatorluklar ve krallıklar döneminde bizde -ve genel olarak Doğu'da- dalkavuklar vardı örneğin. Padişahı kendini ya da başkalarını komik duruma düşürerek güldüren, övgü gibi gözüken ironik cümlelerle komiklik yapan.

Batı'da ise soytarı geleneği bulunurdu. Soytarı sadece kendini komik hallere düşürmekle kalmaz, yer yer kralı da iğneleyici sözlerle eleştirirdi. Mizahını sivri dilinin üzerine kurardı.

Kültürümüz bir şaka sonucu aptal görünme ihtimalimizi pek kaldırmıyor olsa gerek ki, biz işte bu kandırılma gününü "Şaka Günü" olarak kabul etmişiz.

Geçenlerde Milli Takım'ın oynadığı hazırlık maçını izlerken uluslararası ismi "Friendly – Dostluk Maçı" olan bu karşılaşmalara bizde neden "Hazırlık Maçı" dendiğini düşündüm.

Benzer bir sebepten olsa gerek… İki takımın dostça bir oyun oynamasını çok anlamlı bulmuyoruz sanırım.

Dostlukla uzaktan yakından alakası olmayan, tekmeli yumruklu futbol maçlarıyla dünya gündemini fazlasıyla meşgul etmemizin dilimizde bile maçın dostça olanına yer vermememizle bir ilgisi olabilir gibi sanki.

Beyaz Ev demek olan White House'a Beyaz Saray demeyi tercih etmemiz de koskoca bir ülkenin "ev"den yönetilmesine akıl sır erdiremediğimizden… Oysa besbelli ki saraylar........

© T24


Get it on Google Play