Diğer

T24 Haftalık Yazarı

26 Kasım 2023

Bazen mevcut koşullar bir deneyin yapılmasını imkansız kılabilir. Ama onu zihnimizde canlandırarak çıkarımlar yapabiliriz. Buna düşünce deneyi diyoruz.

Antik Yunan'dan günümüze kullanılagelen bu deneyler, insan düşüncesinin ve hayal gücünün en etkileyici kanıtlarıdır.

Bu anlamda düşünce deneyleri gerçekliğin ulaşılamayacak yönlerini ortaya çıkarmak için kullanılan zihinsel aktivitelerdir, demek yanlış olmaz.

Özellikle fizikte oldukça ilginç düşünce deneyleri ile karşılaşıyoruz. Bunlardan belki de en ünlüsü, Kopenhag Yorumu'nu eleştirmek amacıyla tasarlanmış olan "Schrödinger'in kedisi" düşünce deneyi.

Hem deney tasarımının hem de kedinin sahibi ise kuantum mekaniğinin öncülerinden Erwin Schrödinger.

Schrödinger, 12 Ağustos 1887'de Viyana'da bir fabrika sahibinin oğlu olarak dünyaya geliyor. Viyana Üniversitesi'nde fizik eğitimi alıyor.

1925 yılına gelindiğinde Zürih Üniversitesi'nde fizik profesörüdür ve dönemin ruhuna uygun olarak o da Kuantum Kuramı üzerine yoğunlaşmıştır. Alpler'de tatil yaparken atomların enerji seviyelerini doğru şekilde veren bir dalga denklemi yazıyor.

Modern fiziğin en önemli keşiflerinden biri olarak kutsanan bu denklem, "Schrödinger Dalga Denklemi" olarak anılacak ve ona 1933 Nobel fizik ödülünü kazandıracaktır.

Kuantum mekaniği alanında devrimsel bir bakış getiren dalga denklemi, bilim insanları arasında heyecan yaratır ve farklı yorumlara yol açar. Bunlar içinde genel anlamda kabul gören ise "Kopenhag Yorumu" olacaktır.

Bu yoruma Kopenhag Yorumu denilmesinin nedeni, Danimarkalı Niels Bohr öncülüğünde bir grup bilim insanı tarafından Kopenhag'da bir enstitüde geliştirilmiş olmasıdır.

Buna göre bir kuantum sistemi, sonsuz olasılıklar bulutu içinde bir dalga fonksiyonu ile tanımlıdır. Bir ölçüm veya gözlem yapıldığında dalga fonksiyonu derhal "çöker" ve parçacık tek bir kesin değer alır. Burada gözlemcinin veya deneyi yapan kişinin, deneyin sonuçlarında rolu vardır.

Ancak dalga fonksiyonunun neden veya nasıl çöktüğü ise tam olarak açıklanamaz.

1927'deki Solway Konferansı'nda bilim insanlarının çoğunun bu yoruma katıldıkları görülür.

Ancak Einstein aynı fikirde değildir. Ona göre Kopenhag Yorumu fiziğe rastgelelik ve şans katmaktadır.

Dalga denkleminin yaratıcısı Schrödinger de Einstein ile aynı taraftadır.

Schrödinger, Kopenhag Yorumu'na muhalefetini bir düşünce deneyi ile ortaya koyar. Bu düşünce deneyi bilim tarihinde "Schrödinger'in kedisi" olarak bilinecektir.

Schrödinger'in kedisi deneyi, Kopenhag Yorumu'na karşı bir........

© T24