Diğer

01 Şubat 2024

Bayram değil seyran değil ama ABD Ulusal Güvenlik Arşivi, tarihî bir belgeyi açıkladı. Herhalde 40. yıldönümünde bir incelik olur diye düşünmüşlerdir. Çünkü olay 14 Ocak 1994’te, Moskova yakınlarındaki Novo-Ogaryovo’da geçiyor.

Olay dediğim nedir? Rusya ve ABD devlet başkanları Boris Yeltsin ve Bill Clinton arasında yapılan bir görüşme. Onun kayıtları açıklandı birkaç gün önce.

Arşiv, bu görüşmenin sanıldığından daha önemli olduğunu ortaya koyuyor. Çünkü Rus lider, “Madem NATO’yu genişletmekte kararlısınız, o halde ittifaka katılacak ilk ülke biz olalım” diyor.

Nasıl yani? “NATO üyesi Rusya” olacak şey mi?

Bu sorunun cevabını biraz erteleyelim. Ve NATO’nun hikâyesine kısaca göz atalım.

Askerî pakt 12 ülke tarafından 1949’da kuruldu ve bugüne kadar genişleye genişleye geldi (1952’deki ilk genişlemede Türkiye ve Yunanistan ittifaka üye yapılmıştı).

80’lerin sonunda Sovyet lider Mihail Gorbaçov uluslararası barış ve silahsızlanma süreci açısından aktif çabalar harcadı. Bu süreç içinde birçok etken, sosyalist sistem denilen ülkeler ittifakının dağılmasına, 1991’in son günlerinde de Sovyetler Birliği’nin yıkılmasına yol açtı.

1 Temmuz 1991’de sosyalist blokun askerî örgütü olan Varşova Paktı kendini lağvetmişti. Bu şartlarda “onun karşıtı olan NATO da aynı adımı atar mıydı?” Ne gezer!..

ABD ve NATO yönetimi 1990 yılında, paktın “Doğu’ya doğru 1 milim bile genişlemeyeceği” sözünü vermişti. Ama bunun bir güvencesi, anlaşması yoktu. Daha açık bir deyişle Gorbaçov aldatılmıştı.

NATO’nun her zaman düşmana ihtiyacı vardı. “Komünizm tehlikesi” ve SSCB ortadan kalkmıştı. Başka bir düşman bulmak gerekiyordu.

Bu çaba fazla yaratıcılık gerektirmedi. Moskova yerinde duruyordu, “kötülük Rusların genlerine işlemiş olmalıydı”. Sonuçta yeni Rusya ve süreç içinde Çin (duruma göre İran, Kuzey Kore vs.), düşman bulma ihtiyacına rahatça cevap verebiliyordu.

NATO bugüne kadar türlü bahanelerle 9 defa genişledi. Yakında İsveç ile 10. kez genişlemiş olacak.

90’lı yıllar boyunca uzun hazırlıklar yapan NATO, 1999’da Çekya, Macaristan ve Polonya'yı saflarına katacaktı. Bu süreci durduramayacağını anlayan Yeltsin, 40 yıl önce “Madem vazgeçmeyeceksiniz, o halde NATO’ya katılacak ilk ülke Rusya olsun” demişti. Clinton kibar laf salataları ile konuyu geçiştirdi.

1999 yılının son gününde Yeltsin koltuğunu Vladimir Putin’e bırakarak istifa etti. Yeni lider bir taraftan “SSCB’nin dağılmasının 20. Yüzyıl’ın en........

© T24