Diğer

T24 Haftalık Yazarı

12 Kasım 2023

Arkeolojik araştırmalar sonucu keşfedilen ilk düğme Bronz Çağı'na yani 4800 ila 4600 yıl öncesine tarihlenmiş. Bu buluntu günümüz coğrafyasında Kuzeydoğu Afganistan'dan Pakistan'a ve Hindistan'ın Kuzeybatısına kadar uzanan bölgede yer alan İndus Vadisi uygarlıklarının günlük yaşamında kullanılıyormuş. Pakistan'ın Mohenjo - Daro yöresinde gün ışığına çıkarılan bir tarafı düzeltilmiş kavisli ağaç kabuğundan yapılmış düğme tutturma amacından çok "süs" olarak kullanılıyormuş.

Çin'de bulunan MÖ 2000'li yılları kapsayan Tunç Çağı'na ait buluntularda ele geçen ve aksesuar olarak kullanıldığı anlaşılan kemik, boynuz, metal düğmeler insanların o yıllarda da giyimine çok önem verdiğini göstermiş.

Daha sonraki yıllarda arkeolojik incelemelerde izlerine rastlanan erken dönemlere ait ahşap, kâğıt, kumaş ve deriden yapılmış düğmeler bozulmaya çok yatkın olduklarından dolayı araştırmacılara detaylı yorumlama fırsatı vermese de, dönem hakkında bazı izleri açığa çıkarmış; bilimsel çalışmalara önemli kanıtlar sunmuş.

Düğmeler Antik Roma'da da giysilerde bağlantı elemanı olmak yerine süs eşyası ve mühür olarak kullanmış; büyük boy abartılı metal düğmeler iğnelerle kıyafetlere iliştirilerek bir çeşit koruma kalkanı gibi taşınmış.

Antik Roma'da yaşayanlar üstlerine doladıkları giysilerini bir arada tutmak için elbiselerine iliştirdikleri düğmeyle beraber dantel, toka ve broş da kullanıyorlarmış.

Antik Roma'nın günlük yaşamında vücuda sarılan dökümlü giysileri tutturmak için ahşap, boynuz ve bronz gibi güçlü malzemelerden yapılmış iri düğmeler üretilmiş. Zaman süreci içinde giysilerde çirkin görülen ve kumaş üzerinde derin delikler açan iri düğmeler Antik Romalı terziler arasında gözden düşmüş, Romalılar düğmeye alternatif olarak fibula'yı icat etmişler. Çengelli iğnenin erken versiyonu olan "fibula", bir süre kullanılmış ama bu ilginç tasarım zaman süreci içinde unutulmuş. Fibula, Sanayi Çağı yaşayan Amerika Birleşik Devletleri'nde 19. yüzyıl içinde yeniden keşfedilene kadar ortadan kaybolmuş.

Orta Çağ'da Avrupa'nın farklı bölgelerinde yaşayanlar için değerli metallerden ve fildişinden yapılmış düğmelerle süslenmiş giysiler, soylular arasında statü sergileme güdüsüyle o kadar çok popüler hale gelmiş ki, düğmelerin belli bir sayıdan fazla takılmasını kısıtlayan bir yasa bile çıkarılmış. Bir başka deyişle, insanların kullanabilecekleri düğme sayısı statülerini belli edecek şekilde sınırlandırılmış.

Denilebilir ki, Orta Çağ'a doğru yaklaşırken düğme işlevsel olma yanında statü ve itibar simgesi olarak da görülüyormuş. Düğme sözcüğü "tomurcuğu – topuzu" akla getiren anlamıyla Fransızca "bouton" kelimesi ile anılarak dünya dillerine yerleşmiş.

Giysilere ilik açılması, elbiselere dikilen düğmelerin iliklere geçirilerek birleştirici özellikle kullanılması ilk olarak 13. yüzyılın ortalarında Almanya'da görülmüş. Artık elbise yüzeylerine açılan küçük deliklere geçirilen ve giysilere iplikle tutturulmuş genellikle geometrik desenli düğmeler bugün anladığımız şekliyle işlevsel olarak kullanılıyormuş.

İliklere tutturulan fonksiyonel düğmeler sayesinde vücudu kavrayan, dar giysi tipi soylular ve kraliyet ailesi arasında çok tercih edilmiş. Yüzyıllar boyunca bol giyen insan iliklenen düğmeler sayesinde vücut hatlarını belli eden dar kesimli giysilere çok kısa bir süre içinde rağbet etmeye başlamış.

14. yüzyıla gelindiğinde iliklenen düğmeler sayesinde vücuda tam oturan giysilerin kullanımı tüm Avrupa coğrafyasında yükselmiş. Bu yüzyılda İngiltere'de her ne kadar kanca gibi, elbise üzerine atılan düğümlere iple bağlantı yapmak gibi uygulamalar denense de iliklenen düğme ile giyimde yeni bir çağ açılmış. İlik açımı çok kısa sürede tüm kültürler arasında yayılmış, fonksiyonel düğme kullanımı moda haline gelmiş.

İliğe geçirilen düğmeler giysileri birleştirmenin yanı sıra ayakkabı, tunik, pardösü, yağmurluk, kapüşon, perde ve çadır gibi şeylere de birleştirmek amacıyla eklenmeye başlanmış.

Bu yıllarda ticari değer kazanan fonksiyonel düğmeler kumaş eskiyince ya da moda değişince bir elbiseden diğerine taşınıyormuş.

Rönesans'ın başlangıcında yuvarlak hatlı ve kabarık olan kadın kıyafetleri ilikli düğmeler sayesinde bel hatlarında yükselmiş, yakalar köşelenmiş, kollara düğmeli yırtmaçlar eklenmiş.

Rönesans dönemi erkek kıyafetlerinde dize kadar uzanan, belde kemerlenen ve göğüste kabartılan tunikler düğmelenmiş, gömleklerin bileklerine ve yakalarına açılan iliklere iliştirilen düğmeler sayesinde hatlar toplanıp büzülmüş. Tek düğme ile tutturulan pelerinler, fırfırlı yakalar ve bileklerinden düğmelenmiş kol başlıkları dönemin olmazsa olmazları arasına girmiş.

Amerika'nın keşfi sonrasında piyasada bollaşan ve daha erişilebilir olan gümüş madeni de düğme yapımında bolca kullanılıyormuş.

16. yüzyıl Fransa'sında düğme yapımcılarının loncaları ortaya çıkmaya başlamış, usta -........

© T24