Diğer

T24 Haftalık Yazarı

05 Kasım 2023

225 yıl öncesinde yabancı gazetelerde çıkan haberler Balkanlardaki gelişmeleri gözler önüne seriyor, -neredeyse- gelecek yıllarda Osmanlı'nın içine çekileceği kargaşayı, yaşanacak toprak kayıplarını, isyanları ve adım adım yaklaşan savaşları eski sayfaları içinde saklıyor.

Osmanlı'nın Rusya ile çekişmesi asırlar boyunca sürmüş, Rus gemilerinin boğazlardan geçişi, gıda temini, Balkan ve Kafkas halklarının bu baskıdan etkilenmesi gazete sayfalarına çok uzun yıllar boyunca yansımış.

22 Kasım 1797 tarihinde Amerika'da çıkan "The New Hampshire" Gazetesi Arnavutluk ve Makedonya gibi Osmanlının sınır eyaletlerini oluşturan bölgelerde isyan tehlikesi olduğunu yazmış ve Osmanlı sultanının ayaklanmaları bastırmak için üst düzey yardımcılarıyla sık sık toplantılar yaptığını belirtmiş.

Haberde Üsküdar Paşası olarak anılan kişinin çok uzunca bir süredir isyan tertiplediği ve antik Yunan kültürünün de içinde bulunduğu Türk topraklarını Osmanlı'dan kopartmak için planlama yaptığını yazılmış.

Üsküdar Paşalığı sözü 1757 ila 1831 yılları arasında bugünkü Arnavutluk Cumhuriyetinin en eski yerleşim merkezlerinden biri olan "İşkodra" için kullanılıyormuş. Burası aynı zamanda Osmanlıcada İskenderiye-i Arnavut olarak da biliniyormuş.

Arnavutluk bölgesinin çok büyük bir kısmını Üsküdar Paşalığı idaresine bırakan Sultan II. Mahmud, Rusya ile olan çatışma olasılığına karşı Üsküdar Paşası Mustafa Buşati'den asker toplamasını istemiş; Buşati'nin bu emri dinlememesi üzerine üstüne ordu göndermiş.

Mehmed Reşid Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun 1831'de İşkodra'daki Rozafa kalesini kuşatması ve kâfir olmakla suçladıkları isyancıların lideri Mustafa Buşati'yi teslim almalarıyla Üsküdar Paşalığı sona ermiş; statüsü tarihe karışmış.

21 Kasım 1804 tarihli "The National Intelligencer and Washington Advertiser" Gazetesinde, Osmanlı Sultanı'nın Rus savaş gemilerinin boğazlardan geçişine izin vermesiyle yapılan anlaşmaları ihlal ettiğini yazılmış. Daha önce de Venedik Bölgesinin bazı kısımlarına başarıyla asker göndermiş olan Rusya'nın bu defa Mora Yarım Adasında askeri hareketliliklere sebep olduğu, Rusya'nın kademe kademe kazandığı üstünlüklerle tüm ticareti ele geçirmesi bölge ülkelerini endişelendiriyormuş. Rusya'nın güçlenen hâkimiyeti öyle bir hale gelmiş ki, yakın yıllara kadar Türk bayrağı ile dolaşan ticaret gemileri anca Rus bayrağı çekerek yolculuk yapabiliyormuş.

Denizlerdeki durum böyleyken Eflak ve Boğdan Bölgelerindeki gelişmeler de kaygı verici olmaya devam ediyormuş. Bu iki özerk bölgenin prenslerinin sıkı işbirliğiyle uzunca bir süredir birlikte hareket etmeleri Doğu Avrupa'da etkili olmuş, Polonya'nın bölünmesi sonrasında da Osmanlının sınırı burada da Rusya ile çakışmış.

Hatırlatmak gerekirse Polonya Ayaklanması sırasında Hükümet Başkanı olan Prens Adam Czartoryski, sonrasında Polonyalı sürgünlerin siyasi lideri olarak İstanbul'a gelmiş ve kendi adını koyduğu Adampol'u yani bugün bizim bildiğimiz adıyla Polonezköy'ü kurmuş.

Fransa'nın başına geçen Napolyon Bonaparte'ın' geniş bir coğrafya içinde savaşlara girişerek Mısır'a asker göndermesi tüm dengeleri değiştirmiş. Sırp Ayaklanması, Rusya'nın Kırım ile Karadeniz'e sınır olan Türk bölgelerini işgal ederek Osmanlı topraklarında güneye doğru genişleme isteği ve Osmanlı'nın da taraf olduğu Polonya iç Savaşı gibi 2 asır öncesinin siyasal kargaşaları 19. yüzyıla çatışmalarla girilmesine yol açmış. Ne dersiniz, 200 yıl öncesinin gazete sayfalarına yansıyan başlıkları insanın aklına günümüzde yaşananları getirmiyor mu?

6 Kasım 1828 Tarihinde Amerika'da çıkan yerel The Litchfield County Post Gazetesi birkaç ay önce kaldırılan Yeniçeri Ocakları'nın siyasal kargaşası altındaki İstanbul'dan gönderilen haberleri basmış.

Gazetenin haberine göre 2. Mahmud'un attığı radikal adımlar sonrasında ortadan kaldırılan Yeniçeri Ocağı'nın tekrar canlanmasından halk korkuyormuş. Yabancı gözlemcilerin dediğine göre İstanbul'da dükkânların çoğu kapanmış, neredeyse tüm işler durmuş.

Osmanlı yönetiminin girişimleri sayesinde Fransız ve Avusturya gemileriyle İstanbul'a tahıl ve un sevkiyatları yapılmaya başlanmış ama şehir halkının aç kalma korkusu devam ediyormuş.

26 Eylül 1828 ‘de Osmanlı devletine harp ilan eden Rusya'ya karşı Hilafet Sancağını bayrak direğine çekerek kurduğu yeni ordusunun başına geçmeye hazır olan 2. Mahmud, ordunun........

© T24