Diğer

T24 Haftalık Yazarı

14 Nisan 2024

Günlük yaşantımızda sık sık duyduğumuz "jübile" kelimesinin kökeni çok eskilere, tarih öncesine dayanıyor, ardında mistik bir tarihsel süreç ile farklı dönemlerde yaşamış farklı toplumların geleneklerini, öykülerini barındırıyor.

Hepimizin bildiği şekliyle "jübile" kelimesi günümüzde -genellikle- en popüler spor dalındaki futbolcular için kullanılsa da basketbolcuların, voleybolcuların, tenisçilerin fiziksel performanslarının zorlaması nedeniyle yaptıkları profesyonel sporu sonlandırmaları şerefine son kez sahaya çıkmaları sırasında yapılan törenlerle anılıyor.

Evliliklerin 50. yılındaki kutlamalar için de telaffuz ettiğimiz "jübile" sözcüğü, İbranicede "sevinç veren" anlamında kullanılmış ve binlerce yıl içinden evrilerek günümüze dek gelmiş.

Bunun yanı sıra jübile kelimesi herhangi bir sanat alanında çok uzun süre faaliyette bulunanların, herhangi bir zanaatla - işle uğraşmaya son verenlerin, ortaklıkların ve belli bir işi çok uzun süre yapmanın taçlandırılması onurunu anlatmak için de kullanıldığı oluyor.

Köleleştirilmiş İbranilerin 50. çalışma yılını tamamlayarak serbest bırakılması, ellerinden alınmış toprakların geri verilmesi anlamında kullanılan bu kelime ve bu mitolojik öykü zaman içinde farklı dillere de geçmiş, farklı kültürlerde farklı anlamlara bürünmüş.

Bir çeşit emeklilik olan köleliğin sonlandırılması ağır şartlarda yetersiz beslenmeyle çalışan bir köle için ortalama yaşam süresinin 40'lı yıllarda olduğu o yıllarda ender görülen bir durum olduğu için, bu onuru yaşayanların "sevinçle ve avazı çıktığı kadar" bağırmasıyla duyuruluyormuş. Zaten bu anlamıyla "jübile" sözcüğü" günümüzdeki haliyle çok dilde "emeklilik" olarak karşılık bulmuş; "altın çağ" olarak da değerlendirilmiş.

İbranicede bu tören sırasında çalınan keçiboynuzundan yapılmış üflemeli müzik aletine "yōbhēl" deniyormuş ve bu da kutlama yılı anlamında kullanılıyormuş.

Tarihten örnek verirken çıkarılması gereken derslerin değerlendirilip ders alındığını görmek çoğu zaman çok güç! Çektiği eziyetleri mitolojik öykülerinde barındıran, İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşadıkları herkesin hafızasında olan bir toplumun yönetimini elinde bulunduran aşırı sağcı – tutucu iktidarın bugün masum insanlara karşı yaptıklarını açıklamak gerçekten imkânsız.

Yunanca üzerinden Latinceye geçen jübile kelimesi ilk yıllarda "yōbhēl" ve "jubilaeus" olarak yazılmış "bağırmak ve neşeli çığlıklar atmak" manasına gelen "jubilare" ile birleşince ilk Hristiyanlar tarafından "sevinç içinde bağırmak" anlamında kullanılmış.

İncil diğer dillere tercüme edildikçe, "yōbhēl" kavramı ve adı (yazım değişiklikleriyle de olsa) tüm dünyaya yayılmış, coşku içinde bağırmanın adı olmuş.

Fransızca konuşanlar kelimeyi "jubilé" olarak benimserlerken İngilizce dili Fransızca ve Latince formlardan etkilenerek "jubilee" sözcüğünü türetmiş.

Yahudi mitolojisine göre 50. yıl, İbrani kölelerin serbest bırakıldığı, toprakların eski sahiplerine geri verildiği ve tarlaların hasat edilmediği bir dönem olacakmış. Not olarak eklemek isterim ki; bunu bazı dindar kaynaklar Yahudi dinindeki kutsal 7 sayısının 7 ile çarpılmasını dikkate alarak 49 olarak da yorumluyorlarmış.

"Jübile kelimesi" köleleştirilmiş İbranilerin özgür bırakılarak toprakların eski sahiplerine iade edilmesi yanında belli bir yıl içinde toprakla tohumu buluşturmaktan yani ekimden vazgeçerek toprağın nadasa bırakılıp dinlendirilmesi anlamında da kullanılmış; "yenileme yılı" olarak doğanın kendini yenilemesi şeklinde ifade edilmiş.

Hasat sonrasında toprağın kaybettiği organik maddeleri geri kazanmasının ve zararlıların yaşam döngülerini bozup toprağın nemini muhafaza ederek daha verimli bir tohumlamaya hazırlama yolu olarak yüzlerce yıldır bilinen "nadas" sistemi de jübile kavramı içinde yer almış.

Orta Çağ boyunca hatta yakın yıllara kadar -genellikle- tarlalar bir süre boş bırakılıp meraya dönüştürülmüş.

Tabii ki kimyasal gübrelerin icadı öncesinde nadas........

© T24