Diğer

09 Kasım 2023

“İnsan olmak.” Bu söz en çok mecazi anlamıyla kullanılır ve idealize edilmiş bir “insan” kavramına yakışanı ile yakışmayanı belli etmeye yarar. Gündelik dilde karşısındakini olumsuzlarken kendini olumlayan bir kasıt da içerir.

Mecaziden çok, ırkçılık içerecek ölçüde düzanlama yaklaşan “onlar insan değil” biçimindeki kullanıma ise ender rastlanır. Hatta, İkinci Dünya Savaşı’ndaki zebaniliklerin ardından, kamu önünde kullanılmasına değme ırkçılarda bile rastlanmaz olmuştur.

7 Ekim saldırılarıyla başlayan Hamas-Netanyahu Savaşı’nın tanımlayıcı özelliklerinden biri de “insan” sözcüğünün bu ikinci anlamıyla, yani hasmını insan saymayan bir kasıtla kullanılması oldu; “insan değil”, “şeytan” vb. biçiminde. Herhalde bunu derin bir irkiltiyle karşılamayan pek az kimse olmuştur. Her savaşta duyulan türden sözler değil çünkü bunlar.

Gerçi bu savaşa ilk anlardan itibaren bir “olağanüstülük” izlenimi egemen oldu. Bunda saldırıların “teknik” açıdan taşıdığı “gafil avlama” özelliği kadar, çoluk çocuk öldürme, sivilleri rehin alma ve hastane, cami, okul bombalama edimlerinin fütursuz bir benimsemişlikle savunularak dile getirilmesi de rol oynuyordu. Yine de “onlar”ı insan saymama inancının reel bir içerikle seslendirilmesi “olağan” beklenti ufkunu aşan bir ırkçı nefretin göstergesidir. Silah tekellerinin her tür savaş ve çatışmada mutlak kışkırtıcı olarak oynadığı tartışılmaz rolün ötesine geçen bir yanı var bu nefretin. Nereden kaynaklanmış olabilir peki bu fark, nefretin bu derecesi? Tarafların toplumsal bileşenlerini ne ölçüde kapsıyor ve onlardan ne gibi tepkiler görüyor ya da görebilir?

Bir tür aydınlanma ânı beni epeydir elime almadığım bir kitaba yöneltti: René Girard’ın Şiddet ve Kutsal adlı çalışması. İsrail-Filistin Savaşı’nın hiçbir aşaması, bu kitabın odağındaki “kurucu şiddet” kuramını doğrulamaya Hamas-Netanyahu aşaması kadar yaklaşmamıştı.

Girard, derin ve uzun antropolojik birikimlere dayanan bu ünlü çalışmasının sonuç bölümünde (Alfa Basın Yay., 2019, s. 452 vd.), kuramın “temelindeki bazı ilkesel noktalara dikkat edilmeli” dedikten sonra, “kendiliğinden şiddet” ile “bu şiddetin dinsel taklitleri” arasında binlerce biçimin bulunduğunu söylüyor. Ona göre şiddet biçimlerinin kökeninde gerçek bir kurucu olay yatmakta, ancak doğrudan gözlem olanağı yalnızca bu taklit biçimler için bulunmaktadır.

Bizim güncelliğimiz........

© T24