Diğer

21 Kasım 2023

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin yeni anayasa tartışmasını neden gündemde tuttuğu sorusuna dair yanıtlar yavaş yavaş su yüzüne çıkmaya başlıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Almanya'dan Türkiye'ye dönerken uçakta gazetecilere verdiği demeçte baklayı ağzından çıkardı. "Mevcutta 50 1 mecburiyeti partileri yanlış yollara sevk ediyor. Kimin eli, kimin cebinde belli değil. Yok altılı, yok on altılı masa… Bundan sonra kim bilir daha neler çıkar? Ama oy sayısı itibarıyla 'En fazla oyu alan aday seçilir' denildiği zaman seçim hızlıca tamamlanır." dedi.

Lafı uzatmadan doğrudan söyleyeyim. Bu öneri, anayasa teorisi açısından saçma ve tutarsızdır. Böylesi bir uygulamanın Anayasa'nın ulaşma ve aşma odağı olarak gösterdiği "çağdaş uygarlık" (muasır medeniyet) tezahürü sayılan ülkelerde, yani ABD'de veya Avrupa Konseyi üyesi olan 46 devletin hiçbirinde karşılığı yoktur.

Böylesi bir tuhaflık, hiçbir ülkede yoktur diyemeyiz gerçi. En çok oy alanın başkan seçilmesi örneği Honduras, Panama, Paraguay, Malavi ve Zambiya'da var. Geçmişte Kenya da bunların arasındaydı ama 1997'deki meşruluk krizi üzerine bundan vazgeçildi. Kosta Rika veya Nikaragua'da ise bu oran, "en çok oy alan" şeklinde değil de yüzde 40 olarak öngörülmüş bulunuyor.

Bu örnekleri verme nedenim söz konusu öneriye bir meşruluk devşirmek değil. Türkiye'ye esin kaynağı olacak ülkelerin hangileri olacağını göstermek…

Türkiye kurulurken hazırlanan 1921 Anayasası, anti emperyalist rüzgârdan ötürü bir ölçüde Rusya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası'ndan esinlenmişti. 1961 Anayasası, Nazizm sonrası otokratik yönetimden çıkışın örneği olan Alman Anayasası'nı ilham kaynağı görmüştü. 1982 Anayasası, istikrar iddiasını De Gaulle'un beşinci Cumhuriyet anayasasından türetmişti. Başkanlık tartışması başladığında ABD Anayasası ile karşılaştırmalar yapılıyordu. Yani Türkiye'deki anayasalcılık tarihinde Rusya, Almanya, Fransa ve ABD anayasaları dikkate alınmıştı. Geldiğimiz aşamada ise Zambiya, Honduras, Malavi, Kenya........

© T24