Londra’ya ilk kez gittiğimde, orada yaşayan birine, Cuma namazı kılabileceğimiz bir cami sordum. Uzunca bir düşünmeden sonra, “Bir tane var ama Arapça kıldırıyor” dedi. Bu sefer sıra bana geçti. Şaşırdım, kaldım. Batı Türkistan’da (Balkanlar’da) geçirdiğim her bayramda, bu olayı hatırlarım.
Neyse, sözü uzatmayalım. Ecdadın, Balkan Harbi’nden sonra “eski/esir vatan” olarak isimlendirdiği, Batı Türkistan’da bayramların nasıl kutlandığına bakalım.
Arnavutluk’un başkenti Tiran’ın şehir merkezinde, Edhem Bey Camii dışında, ibadete açık bir cami bulunmuyor. Namazgâh Camii ise FETÖ sarmalından kurtulup, Arnavutluk halkıyla kucaklaşmayı bekliyor.
Tiran’da bayram namazını şehrin bulvarlarında, meydanlarında veya parklarda kılıyorlar. Diyanet İşleri Başkanı tarafından kıldırılan bayram namazının ardından, cemaat bayramlaşıyor. Bu esnada, şeker veya lokum ikram ediliyor. Evlerdeki bayramlaşmalarda, kahvenin yanında, baklava, tulumba veya ekmek kadayıfı ikram ediliyor.
Bosna’da bayram hazırlıkları ‘Bayram-ı Şerif Mübarek Olsun’ pankartları ve minarelere yeşil zemin üzerine, beyaz ay-yıldızlı bayraklar asılmasıyla başlıyor. Bayram namazını Saraybosna’daki Gazi Hüsrev Bey Camii’nde kılacaksanız, sabah namazından önce orada olmalısınız.
Sabah namazının ardından, bayram sohbeti ve Boşnakça, Türkçe ve Arapça ilahiler okunuyor. Müezzin, cemaati, bayram namazına Türkçe davet ediyor: “Niyet edin bayram namazı; iki rekât, altı tekbir, uyun hazır olan imama...”
Reis-ul Ulema’nın kıldırdığı bayram namazına, Demokratik Eylem Partisi-SDA lideri ve İslam ülkelerinin büyükelçileri de katılıyor. Namazdan sonra ‘paklama’ isimli bayram somunu ve evdeki hanımlar için bir buket çiçek alınarak, evin yolu tutuluyor.
Bayram ziyaretlerine aile büyüklerinden başlanıyor. Ardından diğer akrabalar, komşular ve arkadaşlar. Bayramın ilk günlerinde erkekler, son günü kadınlar bayramlaşmaya gidiyor. Bu sebeple bayramın ilk günleri ‘erkek bayramı’, son günü ‘kadın bayramı’ olarak isimlendiriliyor.
Bayram ziyaretlerde, kahve ve baklava ikram edilir. Güle benzeyen ‹ruzitsa’ (gülcük) ve burma baklavaya benzeyen ‘divit’ diğer bayram tatlılarıdır. Ramazan Bayramı’nın ikinci günü ‘Şehitler Günü’ olarak anılıyor. O gün şehitlikler, ziyaretçi akınına uğruyor.
Bulgaristan’da bayram hazırlığı, arife günü ‘kolaç’ isimli hamurişi ve diğer çöreklerin pişirilip, komşulara ikram edilmesiyle başlıyor. Çocuklara da şeker, çikolata veya para veriliyor. Ve elbette baklavalar açılıyor.
Bulgaristan’da Müslümanların yoğun olduğu Sofya, Kırcaali, Şumnu, Rusçuk, Dobruca, Razgrad, Varna ve Burgaz şehirlerindeki bayram namazlarında, cemaat, avluya ve sokaklara taşıyor. Bayram namazının ardından, evlerde bayramlaşılıyor. Bayram yemeği yeniliyor. Geleneksel bayram yemekleri keşkek, yahni, tas kebabı, tarhana ve hamur aşı tatlısıdır. Bayrama özel, sacda çevrilerek yapılan, çevirmeli pideyi de unutmayalım.
Yunanistan’daki yaklaşık bir milyon Müslümanın dörtte biri Atina’da bulunuyor. Ancak bu şehirde, tek bir tane bile minareli cami bulunmuyor. Bayram namazları, stadyumlarda, spor salonlarında kılınıyor. Namazın ardından, cemaat kendi arasında, bir bayramlaşma gerçekleştiriyor. Ardından ev ziyaretlerine gidiliyor.
Batı Trakya’da, bayram hazırlıkları cevizli baklava ve böreklerin açılmasıyla başlıyor. Arefe günü lokma pişirilip, komşulara dağıtılıyor. Bayram namazının ardından, büyüklerle bayramlaşılıyor. Harçlıkların dağıtılmasının ardından, bayram sofrasına oturuluyor.
Ramazan davulcusu, bayramda ev ev dolaşıyor. Davulcuya, elinde uzun bir dal bulunan, bir kişi eşlik ediyor. Davulcu bahşişleri toplarken, bu kişi de dala mendil ve basmaları asar.
K. Makedonya’nın başkenti Üsküp›teki bayram hazırlıkları, baklava ve şekerpare yapımıyla başlar. Ayrıca mayalı ekmek için nohutlu maya hazırlanır. Bayram yemekleri, çorba, yufkalı paça, etli pilav, imambayıldı, sarma, bamya, etli pırasa’dır.
Bayram namazının ardından kabristana gidilir. Ev ahalisi, ailenin en büyük erkeğinin elini öperek, bayramlaşırlar. ‘Bayram kuşluğu’ denilen yemekten sonra akraba ziyaretine geçilir. Bayram ziyaretlerine kadınlar gitmez. ‘Kadın bayramı’ bayram sonrası başlar, bir ay boyunca devam eder.
Kosova’daki bayram hazırlıkları, bayram tebrik pankartları asılarak başlar. Bayram namazlarının Priştine’deki adresi Fatih Sultan Mehmet Camii, Prizren’deki adresi ise Sinan Paşa Camii’dir.
Bayram namazının ardından, kabristan ziyaret edilir. Evdeki bayramlaşmadan sonra, bayram yemeğine geçilir. Kosovalılar, bayramın ilk günü, kahvaltı yapmazlar. Paça, büryan, yahninin yanı sıra börek ikram edilir. Tatlı olarak da reçel ve su ile baklava ikram edilir.
Bayramlaşma ziyaretlerini erkekler gerçekleştirir. Hanımlar ise sokağa çıkmazlar. Evde misafirleri karşılarlar. Misafirlere gül şurubu ve baklava sunulur.
Sancak bölgesindeki bayram gelenekleri, Bosna’yı ve Anadolu’yu aratmıyor. Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da bayram namazları, Bayraklı Camii’nde kılınıyor. Bayram namazı Sırbistan Devlet Televizyonu-RTS’den canlı yayınlanıyor.
Sancak’ın Sırbistan›da kalan Novi Pazar, Tutin, Priyepolye, Syenitsa ve Priboy ile Karadağ’da kalan Biyelo Polye, Rojaye, Podgoritsa, Ulçin ve Bar şehirlerindeki bayram hazırlıkları günler öncesinden açılan baklavalar, börekler ve ciğer yahnisi ile başlıyor. Bayram namazının ardından mezarlıklar, dost ve akrabalar ziyaret ediliyor.
Unutmayalım: Bayramlar, sadece tebessüm dolu, sorunsuz günler değildir. Öyle olsaydı; bugünlerde, mezarlıkları, yaşlıları ve hastaları ziyaret etmezdik. Bayramlar, hüzünlüyken bile, ümidimizi koruduğumuz günlerdir.
O halde: Bayram-ı şerif mübarek olsun!
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Belen Fernandez
Andrew Mitrovica
Mort Laitner
Rami G Khouri
Ali Fathollah-Nejad
Nikkei Editorial
visit website
