Türkiye ve Türk Dünyasında bilinen isimleriyle;

Şeyh Şâmil…

İmam Şâmil…

Mücâhit Şâmil…

Bozkurt Şâmil…

Direnişin lideri, Rus zulmü altında inleyen Müslüman Kafkas halkının önderi, Anadolu’nun ve Türk-İslâm Coğrafyasının efsâne lideri Şeyh Şâmil 1797 senesinde Dağıstan’da Gimri Köyünde dünyaya gelmiş bir Avar Türkü’dür.

Örnek insan Şâmil’in hayatını ve mücâdelesini hepimiz her dâim içimizde yaşamalı, gelecek nesillerimize de anlatmalıyız. Şeyh Şâmil, bizim de Şâm-ı Şerif’te türbesini ziyâret ederek nasiplendiğimiz Mevlânâ Halid’i Bağdadî Hazretlerinin Halife’lerindendir. Zâhirî ve bâtınî çok yönlü bir eğitim alarak, işgâlcilere karşı mücadele edecek donanımlı bir ruhla yetişmiştir.

O; hem müderris, hem de Şeyh olarak işgâl altındaki vatanı için Ruslara karşı başlatılan mücâdeleye katıldı. Bir yandan halka tasavvuf dersleri vererek âhiret hayatına hazırlarken, diğer yandan da işgâlci Rus Ordusuna karşı müritlerini cihada yönlendirdi.

Cihadın başında olan Hamza Bey’in 19 Eylül 1834 yılında bir suikast sonucunda şehit edilmesinden sonra Kafkasya’daki Müslümanlar Şâmil’i İmâm seçti. Şeyh Şâmil bu görevi alınca düzenli bir ordu kurdu ve verdiği mücâdele ile bütün dünyayı hayretler içinde bırakacak zaferler kazandı. 1842’de Dağıstan ve Çeçenistan’a tam hâkim oldu. Kabartay üzerinden Çerkeslerle de birleşerek Adige yurtlarında birliği sağladı.

Bunu hazmedemeyen Çar 1. Nikola 1844 yılı başında General Neidhardt’e Kafkasya’yı işgâl emri verdiyse de Ruslar başarılı olamadı ve General Neidhardt görevden alındı. Fakat Rus saldırıları bir türlü durmak bilmedi. Şeyh Şâmil, 1859 yılına kadar Rusya’nın askerî gücünün büyüklüğü ve imkânlarına rağmen destansı bir mücâdele verdi.

Şeyh Şâmil kendinden önceki iki imamın döneminde fiilî olarak 10 yıl onlarla, 25 yıl da kendisinin “Emir-el Mü’minin” olarak, yâni mü’minlerin emiri olarak toplam 35 yıl dolu dolu şerefli bir mücadele dönemi geçirdi. Bu süre içerisinde bir de devlet kurdu… Onun kurduğu devletten kısaca bahsedelim.

Onun en önemli özelliği disiplinli bir devlet yapısını kurmuş olmasıydı. Bu yapıda öncelikle Nâib’ler vardı. Bunlar askerî ve sivil bütün işlerden ve konulardan sorumlu idi. 1849 yılına kadar 4 Nâib’i vardı. Devletin yapısı oturdukça, sınırları genişledikçe Nâib sayıları da gittikçe arttı. 1849’dan sonra Nâib sayısı 22’ye, 1856’da 33’e çıktı. En önemli Nâibleri Şuayb Molla Nazran, Hacı Taşov, Hacı Murad ve Dargili Cevad Han gibi şahsiyetlerdi.

Nâibler her türlü sivil ve askerî işlerden sorumlu idiler ve öncelikle kanûnları uygulamakla yükümlüydüler. Asâyişi ve düzeni sağlayıp, zekat ve vergileri toplarlar, Kadıların vermiş oldukları cezaları infaz ederlerdi. Aynı zamanda komutanlık görevleri olduğu için bulundukları bölgenin komutanlığını yapar ve elinin altındaki askerleri savaş için eğitip hazır hâle getirirlerdi.

Her Nâib’in bir Kadısı ve bir de Müftüsü vardı. Kadı; görevlendirildiği mescidden sorumlu idi. Namaz kıldırır ve köyünde ya da mahallesindeki Müslümanların dertleriyle ilgilenir, onları irşâd ederdi. Ve mahallesindeki Müslümanların şeriâte uygun yaşayıp yaşamadıklarını denetler, hükümleri karara bağlar, gerekli olduğu takdirde cezalar verirdi.

Müftüler ise; kadıları tayin eder ve kararların doğruluğunu denetleyip verdiği hükümlere danışmanlık yaparlardı. Nâib’lerin altında Mezûnlar vardı. Nâibler tarafından verilen görevi yapmaya mezûn oldukları için bu ad verilmişti ve Nâiblerin yardımcısı konumundaydılar.

Onların altında ise seçildikleri köylerde geleneklere ve şeriâte göre kuralları uygulayan köy ihtiyar heyeti bulunurdu. Peki Nâiblerin üstünde onların bağlı olduğu birim yok muydu? Vardı ve onlara da Muhtesipler denirdi. Bunlar direkt İmam’a yâni devlet başkanına bağlıydılar. Onun talimatları doğrultusunda kılık değiştirerek bölgeyi dolaşır Nâibler hakkında bilgi toplarlardı. Yâni Nâib görevini aksatıyor mu diye kontrol ederlerdi.

Bâzen de Muhtesipler doğrudan denetlemeye gider, hazırladığı raporları İmâm’a getirirlerdi. Bunların dışında ayrıca bir de çok iyi sır tutmayı bilen kuryeler vardı. Bunlar İmâm’ın emir ve tebliğlerini ulaştırır ve aynı zaman da elçilik görevi yaparlardı. Bunlara at, giyecek, yiyecek, barınma gibi ihtiyaçların temini şarttı ve ihtiyaçları Beyt’ül Mâl’dan karşılanırdı. Bunun için özel emirnâme vardı.

Görev yaptığı süre içerisinde; bir devlet reisi olarak Şâmil şu sıfatları kullanmıştır. 1834-1845 yılına kadar “El-Fakir”, “El-Zelîl”, “El-Miskîn”. Bu ifâdeleri kullanmasındaki maksat bir devlet yöneticisi olduğunu gizlemek istemesindendir. Tasavvuf ehli insanlar nefislerini ön plana çıkarmak istemediklerinden bu davranışları gâyet normaldi. Ancak 1844 yılından sonra hükmettiği coğrafya bir devlet statüsüne girdikten sonra kesintisiz olarak “Emir’el Mü’minin” unvânını kullanmaya başlamıştır.

Şâmil görev yaptığı süre içerisinde büyük imtihanlardan geçmiş, bu imtihanları verebilmek için çok büyük fedâkârlıklar yapmıştır. Öz annesine vermiş olduğu kırbaç cezâsını ve yaşlı olduğu için o cezâyı kendi üzerinde uygulattırdığını herkes bilir.

Bunlardan bir tanesi de mâsûm çocuklar ve kadınlara zarar gelmesin diye kendi oğlunu Ruslara esir vermesidir. Bu olay Ahulgoh Kale’sinin müdafaası sırasında 1839’da yaşanmıştır. Şâmil, Ahulgoh Kalesi’ni kuşatan 30 bin kişilik Rus ordusuna karşı 1.000’i asker 3 bin kişiyle müthiş bir savaş vermektedir. Savaş uzadıkça cephâne ve erzak azalmış, kayıplar da artmıştır.

Çarpışmaların 90. gününde General Grabbe elçi göndererek Şâmil’in teslim olmasını ister. Şâmil Rus elçiye şöyle der: “Şehitliğe susayan insanlara........

© Yeni Akit