Bu köşeyi takip edenler eleştirilme pahasına da olsa birçok gerçeği çekinmeden gündeme getirdiğimi hatırlayacaktır. Özellikle EYT ve 3600 ek gösterge düzenlemesi öncesinde adeta yalvardığımı ve sisteme katlanamayacağı bir yükü yükleyeceğini açıkladığımı hatırlayacaktır. Bu konularda yazılan ve çizilen ne varsa internet ortamında yer almaktadır.
Bu yazımızda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanlığı tarafından açıklanan 2023 Faaliyet Raporunu çerçevesinde acı gerçekleri rakamlarla açıklamaya çalışacağım.
Raporuna göre; 1- 4/1-(a) sigortalılardan 10.685.554 kişiye toplam 894.279.455.019 TL,
2- 4/1-(b) sigortalılardan 2.861.770 kişiye toplam 203.894.958.718 TL,
3- 4/1-(c) sigortalılardan 2.482.932 kişiye toplam 315.088.459.449 TL,
Olmak üzere 2023 yılında toplamda 16.030.256 emekliye 1.413.262.873.186 TL ödeme gerçekleştirildi. Bu dönemdeki prim gelirleri ise 1.463.294 TL’dir.
Her ne kadar tablolarda prim gelirleri toplamı 2.192.955 TL olarak görünmekte ise de bu rakamın içerisinde sadece 325.630 milyar devlet katkısı yer almaktadır. Dolayısıyla tablolarda bakılması gereken prim geliri tutarı 1.463.294 TL’dir. Bu rakamlara göre prim gelirleri ancak emekli maaşını karşılayabiliyor.
Rapora göre göre 2023 yılı sonu itibarıyla; 1- 4/a sigortalılar için aktif pasif oranı 1,82
2- 4/b sigortalılar için aktif pasif oranı 1,15 3- 4/c sigortalılar için aktif pasif oranı 1,59 olmak üzere ortalama aktif/pasif oranı 1,66’dır.
2022 yılında ise bu oranlar şu şekildeydi; 1- 4/a sigortalılar için aktif pasif oranı 2,37 2- 4/b sigortalılar için aktif pasif oranı 1,27 3- 4/c sigortalılar için aktif pasif oranı 1,48 olmak üzere ortalama aktif/pasif oranı 2,01’dir.
Rakamların ne kadar kötüleştiği açıkça görülmektedir. Bir de emekli olup da çalışanların aktif olarak görülmesi ve pasif rakamlarında yer almamasını eklersek durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılır ve gerçek aktif/pasif rakamının 1,66’nın daha da altında olduğu görülür.
Sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi için aktif pasif oranının 4/1 olması gerekmektedir. Aslında EYT düzenlemesi bütün dengeleri alt üst etti diyebiliriz.
Rapora göre emeklilere yapılan ödemelerdeki beklenenin üzerindeki artışın gerçek sebebi alt sınır aylıklara yapılan zamlar ile EYT kapsamında yapılan ödemelerdir.
Raporda şu ifadelere yer verilmiştir; “Emekli Aylıkları 2023 yılında emekli aylıkları 1.408,6 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup bu tutar bütçede planlanan 1.029,9 milyar TL’lik giderin %36,8 üzerinde kalmıştır. Bütçede 2023 yılı emekli aylığı artışları; 4/1-(a) ve 4/1-(b) için ocak ayında %15,91, Temmuz ayında %11,6 olarak; 4/1-(c) emekli aylık artışları ise Ocak ayında %16,99, temmuz ayında %9,53 olarak öngörülmüştür. Ancak söz konusu artışlar; 4/1-(a), 4/1- (b) ve 4/1-(c) için ocak ayında %30 ve temmuz ayında ise %25 olarak gerçekleşmiştir.
Emekli aylık artışlarının bütçe öngörüsünün üzerinde gerçekleşmesinde, en düşük emekli aylıklarının yükseltilmesinden kaynaklanan tutarların da emekli aylıklarına yansıması ve 2023 yılı mart ayında yürürlüğe giren 8/9/1999 tarihi ve öncesi sigortalılar için emeklilikte yapılan düzenleme etkili olmuştur.”
2023 yılı sonu itibarıyla emekli sayısı 16.030.256 çalışan ise 25.358.022 oldu
Rapora göre, 2022 yılında aktif sigortalıların (çalışanlar) sayısı 26.344.234 kişiye ulaşmış olup yaklaşık %75,2’sini 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılar oluşturmaktadır. Pasif sigortalı sayısı (emekli) ise 13.933.020 iken yaşlılık aylığı alan kişi sayısı bu sayının %68,2’sine denk gelmektedir.
Ülkemizde 2022 yılında 34.813.357 bağımlı bulunmakta ve 4/1-(a) kapsamındaki sigortalıların bağımlıları %50,8’ine karşılık gelmektedir. Türkiye nüfusunun %89’u sosyal sigorta kapsamındadır.
2023 yılı Aralık ayında ise aktif sigortalıların sayısı 25.358.022 kişi olup yaklaşık %73,40’ını 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılar oluşturmaktadır. 2022 yılına göre aktif sigortalı sayısındaki en yüksek düşüş 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılarda 1.200.786 olarak görülmüştür. Pasif sigortalı sayısı ise 16.030.256 iken yaşlılık aylığı alan kişi sayısı bu sayının %71,8’ine tekabül etmektedir.
Rapor 2022 yılına göre pasif sigortalı sayısının 2.097.236 kişi arttığını gösteriyor.
Ülkemizde 2023 yılı Aralık ayı itibarıyla 34.033.308 bağımlı bulunmakta ve hizmet akdiyle çalışan sigortalıların bağımlıları %48,5’ine karşılık gelmektedir. 2022 yılına göre bağımlı sayısı 780.049 kişi azalmıştır. Sosyal sigorta kapsamı 75.878.808 olarak belirlenmiş olup Türkiye nüfusunun %89’una tekabül etmektedir. 2022 yılına göre sosyal sigorta kapsamı oranı aynı kalmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın paylaştığı bilgilere göre 2023 yılında gelir-gider farkı bütçe tahminine göre %33,5 artış, bütçe transferi tutarı ise %45,8 artış gösterdi.
2023 yılında devlet katkısı bütçeye göre %31,5 oranında artarak 325 milyar 630 milyon TL olarak gerçekleşti. Buna göre Devlet katkısının ulaştığı rakam endişe verici boyuta ulaşmıştır.
SGK’ya ana gelir kalemi prim gelirlerinin yanında hazineden büyük tutarlarda transfer yapılıyor. 5510 sayılı Kanunun 81'inci maddesinde; “Devlet, Kurumun ay itibarıyla tahsil ettiği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Kuruma katkı yapar. Devlet katkısı olarak hesaplanacak tutar talep edilen tarihi takip eden 15 gün içinde Hazinece Kuruma ödenir...” hükmüne yer verildiğinden Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılından beri SGK’nın topladığı her 100 liralık prime karşılık hazine SGK’ya 25 lira katkıda bulunuyor.
Hazine ayrıca kök aylıkları ile en düşük emekli aylığı arasındaki farkın karşılanması, emeklilere bayramda yapılan ikramiye ödemeleri, SGK’ya görev olarak verilen faturalı ödemeler, vergi iadesinin yerine emeklilere yapılan “ek ödemeler” ve SGK’nın açığının karşılanması için her yıl bütçeden kaynak transfer ediyor.
2023 yılında bu kapsamda yapılan transfer tutarı 582 milyar 943 milyon öngörülmüşken 849 milyar 845 milyon olarak gerçekleşmiştir. Bütçe rakamlarından sapma ise 266 milyar 902 milyondur.
Rapora göre, sağlık harcamalarının endişe verici boyutlara ulaştığı ve sosyal güvenlik sistemine ciddi yük oluşturduğu görülüyor. 2023 yılında toplam sağlık harcamasının 553 milyar 143 milyona ulaştığı görülüyor.
Sonuç olarak muhalefetin elini sosyal güvenlik sisteminden çekmeleri gerekiyor. Eğer gerekli tedbirler alınmazsa sisteme giren EYT’li sayısı arttıkça sosyal güvenlik sistemi vergi gelirlerinin büyük bir kısmını alıp götürecek.
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Belen Fernandez
Andrew Mitrovica
Mort Laitner
Nikkei Editorial
Rami G Khouri
Ali Fathollah-Nejad
visit website
