Bir biçimde ülkemizdeki her bir yurttaşın kooperatiflerle ilişkisi olmuştur, olmaktadır. Ülkemizdeki kooperatif sayısı, şaşırtıcı ölçüde fazladır. Sayısal fazlalığın yanında niteliği de düşüktür. Olanak bulduğumda kooperatifleri ve üretici birliklerini “örgüt çöplüğü” olarak tanımlarım. Nüfusa orantılandığında dünyanın hiçbir ülkesinde bu kadar çok sayıda kooperatif ve üretici birliği yoktur. Bu temel niteliksizliğin üzerine ortakların, yöneticilerin ve denetçilerin niteliksizliği de tüy dikmektedir.
Bununla birlikte kooperatifleri ilgilendiren önemli bir hususa değinmek istiyorum. Genel nitelik düşüklüğü ve niceliğin oluşturduğu sorunların yanında ortaklara eşit işlem yapılmaması sorunu bulunmaktadır. Bu sorun, aslında şirketlerde de vardır. Ama şirketlerde sermaye payı üzerinden söz hakkı elde edildiği için dikkati çekmemektedir. Kooperatiflerde ise eşitlik ilkesinin uygulanmamasının oluşturduğu sorunlar demeti her ortamda yaşanmaktadır.
***
1163 sayılı Kooperatifler Yasasının 23. maddesinde “Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dâhilinde hak ve vecibelerde eşittirler.” hükmü bulunmaktadır. Hüküm dikkatle incelendiğinde doğrudan doğruya mutlak eşitliği öngörmediği anlaşılacaktır. Ortaklar, 1163 sayılı Yasanın kabul ettiği esaslar dâhilinde eşittirler. Bu eşitlik hem haklar hem de vecibeler yönünden geçerlidir. Yasanının diğer maddeleri incelendiğinde ortakların mutlak eşitliğini öngören hükümler olduğu gibi kişiye, olaya, duruma ve yerine göre ortaklara farklı davranılabileceğini gösteren hükümler de bulunmaktadır. Örneğin, her bir ortağın en az bir pay almasında, mutlak eşitlik aranırken, birden fazla pay alımında ise mutlak eşitlik aranmamaktadır.
Yargıtay 11. HD.'nin eski başkanlarından Gönen Eriş'in Uygulamalı Kooperatifler Hukuku, (2001, Ankara) kitabından konuya ilişkin ilgili dairenin birkaç karar özetini aktarmak istiyorum:
“Kooperatifler Kanununun 23'üncü maddesindeki eşitlik halini 'aynı durumda bulunan ortaklar arasındaki eşitlik' olarak kabul etmek gerekir.”
“Kooperatif genel kurulu, ödemelerini düzenli yapan ortaklarla yapmayanlar arasında bir ayrım yapabilir. Bu yön, kamu düzeniyle ilgili değildir.”
“Ortaklar arasında eşitlik ilkesinin dışına çıkılmak istendiği takdirde, bu husus yönetim kurulunca genel kurula getirilmeli ve genel kurulca karara bağlanmalıdır.”
“Kooperatif ortakları hak ve borçlarda eşittirler. Bu eşitlik, mutlak eşitlik yönünden korunmakla beraber nispi eşitlik bakımından somut olay çerçevesinde ve gerekli hallerde, ayrıca değerlendirilebilmeli ve eşitliğin dışına çıkılabilmelidir. Koşullar ve katkıları eşit olmayan ortaklara, farklı ölçülerin uygulanması eşitliğe aykırı sayılmamalıdır.”
Yukarıda yer verilen karar özetlerinin, konut yapı kooperatifleri ile ilgili olmakla beraber eşitlik ilkesinin, aynı durumda bulunan ortaklar arasında eşitlik olarak kabul edilmesi gerektiğinin açıklanması; düzenli ödeme yapan ortakla yapma-yan ortak arasında ayrım yapılabileceğini göstermesi ve bunun eşitlik ilkesine aykırı bulunmaması; böyle bir uygulamanın kamu düzeni ile ilgisi olmadığının belirtilmesi; genel kurul kararı ile eşitlik ilkesinin dışına çıkılabileceğini göstermesi; eşitliğin, nispi eşitlik bakımından somut olay çerçevesinde değerlendirilmesi ve eşitliğin dışına çıkılabilmesine izin vermesi bakımından diğer kooperatifler için de geçerli olduğu düşünülmektedir.
Eşitlik ilkesinin, aynı durumda bulunan ortaklar arasında eşitlik olarak kabul edilmesi gerektiği açıklanmıştı. “Aynı durum” kavramının da açılması gerekir. Bir esnaf sanatkârlar, kredi ve kefalet kooperatifi ortağının “aynı durumda” olabilmesi için mutlaka aynı işi yapması, aynı öz sermayeye sahip olması, aynı ödeme gücüne sahip olması, aynı değerde teminatı vermesi, aynı ekonomik güce sahip kefilinin olması, aynı gün aynı miktarda kredi alması, borçlarının vadelerinin aynı gün olması gerekir.
Yukarıda geniş ve ayrıntıları ile açıklandığı üzere; 1163 sayılı KK.'nun 23. maddesinde ifadesini bulan eşitlik ilkesinin, aynı durumda bulunan ortaklar arasında eşitlik olarak kabul edilmesi, düzenli ödeme yapan ortakla yapmayan ortak arasında ayrım yapılabilmesine izin vermesi ve bu uygulamanın kamu düzeni ile ilgisinin olmaması, genel kurul kararı ile eşitlik ilkesinin dışına çıkılabilmesine izin vermesi, nispi eşitlik bakımından somut olay çerçevesinde değerlendirilmesi ve eşitliğin dışına çıkılabilmesine izin vermesi nedeniyle anasözleşmenin ilgili hükümlerinin yönetim kurulu üyelerine borç alan ortağa ayrım yapma ve borcunu vadesinde ödemeyen ortağa ayrım yapma yetki ve görevini vermektedir.
***
Öncelikle tüm kooperatif yöneticilerinin, eşitlik ilkesine uygun davranması beklenir. Ortaklar da eşitlik ilkesi uyarınca kurallara, kararlara uymalıdır. Bir ortağa yapılan uygulama aynı durumda bulunan diğer ortağa da uygulanmalıdır. Özetle, sorunun temeli adalettir. Adaletin olduğu yerde insanların eşitlik duygusunda incinme olmaz.

QOSHE - Kooperatiflerde Eşitlik İlkesi - A. Dursun Yılmaz
menu_open
Columnists Actual . Favourites . Archive
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close
Aa Aa Aa
- A +

Kooperatiflerde Eşitlik İlkesi

6 6
27.02.2024

Bir biçimde ülkemizdeki her bir yurttaşın kooperatiflerle ilişkisi olmuştur, olmaktadır. Ülkemizdeki kooperatif sayısı, şaşırtıcı ölçüde fazladır. Sayısal fazlalığın yanında niteliği de düşüktür. Olanak bulduğumda kooperatifleri ve üretici birliklerini “örgüt çöplüğü” olarak tanımlarım. Nüfusa orantılandığında dünyanın hiçbir ülkesinde bu kadar çok sayıda kooperatif ve üretici birliği yoktur. Bu temel niteliksizliğin üzerine ortakların, yöneticilerin ve denetçilerin niteliksizliği de tüy dikmektedir.
Bununla birlikte kooperatifleri ilgilendiren önemli bir hususa değinmek istiyorum. Genel nitelik düşüklüğü ve niceliğin oluşturduğu sorunların yanında ortaklara eşit işlem yapılmaması sorunu bulunmaktadır. Bu sorun, aslında şirketlerde de vardır. Ama şirketlerde sermaye payı üzerinden söz hakkı elde edildiği için dikkati çekmemektedir. Kooperatiflerde ise eşitlik ilkesinin uygulanmamasının oluşturduğu sorunlar demeti her ortamda yaşanmaktadır.
***
1163 sayılı Kooperatifler Yasasının 23. maddesinde “Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dâhilinde hak ve vecibelerde eşittirler.” hükmü bulunmaktadır. Hüküm dikkatle incelendiğinde doğrudan doğruya mutlak eşitliği öngörmediği anlaşılacaktır. Ortaklar, 1163 sayılı Yasanın kabul ettiği esaslar dâhilinde eşittirler. Bu eşitlik hem haklar hem de vecibeler yönünden geçerlidir. Yasanının diğer maddeleri incelendiğinde ortakların mutlak eşitliğini öngören hükümler olduğu gibi kişiye, olaya, duruma ve yerine göre ortaklara farklı davranılabileceğini gösteren hükümler de bulunmaktadır. Örneğin, her bir ortağın en az bir pay almasında, mutlak eşitlik aranırken,........

© Yeşilgiresun


Get it on Google Play