Ela pensaba que morría aquela mesma noite. Despídese das amizades, dos poucos familiares que lle quedaban, vai ao refuxio dos animais abandonados e dálle un bico a cada un dos cadelos e a algunha das cadelas que moraban naquel espazo cheirento, naquel lugar que fedía e fede que alcatrea. Necesarios espazos para os seres vivos, para as mascotas e paras os amantes delas.

Pensaba que morría e morreu cando ía no camiño de volta, antes de chegar ao cruceiro que marcaba a ruta pola dereita, pola esquerda ou seguindo o recorrido do sol, para desfrutar do solpor, para chegar a esquina da terra, entrar no alén e non volver. Morreu precisamente alá, nese alén, lonxe da mirada dos seus, lonxe da mirada dos cans que buscaban quen os queira.

Os sobriños, ao pasar o tempo e constara que non chegaba, foron na procura daquela muller silandeira e deron con ela. Estaba ao pairo, tan lonxe e tan cerca, na memoria da veciñanza toda, no silencio da mirada de cada unha das mozas novas, na euforia dos rapaces do lugar que a apreciaban e que a querían, na esquina, onde a terra e o mar falan seguido e contan os seus contos, que saben ou que inventan.

O mar e a terra son amigos e, como se fosen irmáns, apertan a aquela muller mollada, a aquela que vai cos parentes para estrear un lugar novo, o sitio dos homes e das mulleres mortas, o tanatorio, a antesala do cemiterio. En cada lugar, por pequeno que sexa, hai un tanatorio para esquecerse dos mortos, daqueles que querían, de boa gana, estar na súa casa, onde poden agrandarse e conservarse as lembranzas. A Tía Manuela di que a memoria alivia o tránsito da morte dos mortais. Xa que logo, sigamos! Cadaquén no seu sitio, observando, repasando e recordando a bonhomía dos que se foron. Se é o caso, rezando ou cantando.

Organizáronlle un funeral civil. Xuntáronse todas as persoas da redonda para falar, escoitar, mirar e ver. Moitas delas, uns días despois, non lembraban nada do ocorrido e, para deixar constancia do seu pasamento, o poeta máis local de tódolos poetas gravou en pedra o sentir duns versos pensados e sen escribir, para que cadaquén poida interpretalos á súa maneira, aínda que, como dicía Antonio Machado, a terra estea mollada e a alameda dourada, baixando pola curva cara o río.